1-Mavzu: Yurist yozma nutqining shakllantirish talablari Reja: Yurist yozma nutqining shakllantirish

12-Mavzu: Yurist shaxsiy imijni shakllantirish usullari

Reja:

1. Imijning motivatsion madaniyati. A.Maslouning ehtiyojlar nazariyasi.

2.Insonning o‘ziga baho berishining roli, o‘z obrazini yaratishi.

Biz o‘zimizni har kuni vitrinaga qo‘yamiz: sotuvchilar, hamkasblar, ish

beruvchilar, dugonalar, do‘stlar, sevgilimiz oldida. Bu savdo-sotiqning

bahosi – baxt, shaxsiy muvaffaqiyat, xotirjamlik va qulaylik. O‘zni taqdim

eta bilish, ya’ni o‘zi to‘g‘risida chiroyli tasavvur uyg‘ota bilish kundalik

muloqotda, kasbiy faoliyatda, intim vaziyatlarda muhim rol o‘ynaydi.

Amerikaning besh nafar prezidenti (Kennedidan tortib Kartergacha) imijini

yaratgan imijmeyker Lilian Braunning fikriga ko‘ra, “kasbiy bilim,

ko‘nikmalaringiz sizni ish va xizmat o‘sishingizni ta’minlab bera olmaydi”.

Qanchalik g‘alati eshitilmasin, tasavvur mexanizmi shundayki,

odamlar kitobga – muqovasiga, mahsulotga – o‘ramiga, insonga esa

tashqi ko‘rinishiga qarab baho beradilar. Siz buni istaysizmi-yo‘qmi,

sizdan taralayotgan signallar boshqa odamlar tomonidan muayyan tarzda

qabul qilinadi va siz bunga qarshilik qilolmaysiz. Istalgan kishi siz bilan

birinchi bor uchrashar ekan, siz haqingizda axborot yig‘a boshlaydi:

kiyinish uslubingiz, o‘zingizni tutishingiz, hatti-harakatlaringiz,

ovozingiz, nutqingiz va h.z.

Frederik X. Vents o‘zining “Ajoyib ko‘nikmalarga o‘rgatish”

kitobida tabassum ham inson imijiga ta’sir ko‘rsatadi, deb ta’kidlaydi.

1. Tabassum bizni jozibador qiladi.

2. Tabassum kayfiyatimizni o‘zgartiradi.

3. Tabassum stressni yengadi.

4. Tabassum immun tizimimizni mustahkamlaydi.

5. Tabassum muvaffaqiyatli inson siymosini yaratadi.

Birinchidan, insonning tashqi ko‘rinishi, yuz ifodasi, nigohi, qomati,

hatti-harakati, qadam tashlashiga qarab uning bo‘layotgan voqealarga

munosabati haqida fikr yuritish mumkin. Yaxshi yaratilmagan imij

insonga haqiqiy fazilatlarini, o‘z imkoniyatlarini namoyon etishda

halaqit beradi. Imij va karyera o‘rtasida bevosita bog‘liqlik bor, ayniqsa,

boshqaruv, moliya, savdo kabi sohalarda.

Ikkinchidan, ko‘pgina kompaniyalarda xizmat ko‘rsatuvchi

personal, ishchilar va hatto birinchi bo‘g‘in ish boshqaruvchilari

uniformada yurishadi. O‘rta va yuqori bo‘g‘in ish boshqaruvchilari

uchun tashqi ko‘rinish standartlari anchayin keyin boshlandi. Biroq tez

rivojlandi. Bugungi kunda jiddiy kompaniyalar o‘z ish

boshqaruvchilarining tashqi ko‘rinishiga muayyan talablarni ishlab

chiqishgan.

Uchinchidan, o‘zing birga ishlaydigan va o‘zaro munosabatda

bo‘lgan odamlar bilan murosa qilish uchun to‘g‘ri yaratilgan imij zarur.

Buning uchun quyidagilar mavjud:

Ish kiyimi kodeksi yoki dresskod – bu ishga qanday kiyinish

kerakligi haqidagi qoidalar to‘plami va kiyim, oyoq kiyimda biror-bir

firma yoki lavozimga tegishlilikni bildiruvchi belgilar tizimi. Kiyimga

xalqaro talablar standartlari, moda injiqliklariga qaramay, barqaror.

Xalqaro ishbilarmonlik etikasida korporativ stilga muayyan talablar

mavjud.

 Kostyum erkaklar va ayollar uchun ham ish uniformasi

hisoblanadi.

 Aksessuarlar uncha katta va murakkab, bachkana bo‘lmasligi

kerak: yaxshi soat, mo‘jaz ziraklar, nikoh uzugi va b.

 Kiyimda turli rasmlar, yozuvlar bo‘lmasligi kerak.

 Yubka haddan tashqari tor va kalta bo‘lmasligi lozim.

 Oyoq kiyim poshnasi o‘rtacha, tumshug‘i yopiq bo‘lishi kerak.

Ayollar chulki yoki kolgotkida bo‘lishi lozim.

 Ayollar ko‘zga keskin tashlanmaydigan darajada lab va ko‘z

bo‘yoqlaridan foydalanishlari mumkin.

 Ish joyida ayollar yubka, kofta yoki jemperda, erkaklar esa

kostyum, ko‘ylak, galstukda bo‘lishlari kerak.

 Erkaklar uchun kalta yengli ko‘ylaklarni kiyishga issiq kunlarda

ruxsat beriladi.

Darvoqe: Ishbilarmon kishilar turli taqdimotlar, uchrashuvlar,

kelishuvlarda foydalanadigan kichik bir sir bor: notiq tinglovch ilarga

nisbatan biroz yaxshiroq ko‘rinishga ega bo‘lishi kerak. Bu inkor qilib

bo‘lmaydigan haqiqat!

Imijning motivatsion madaniyati. A.Maslouning ehtiyojlar nazariyasi

Sizga yoqsa-yoqmasa-da, xatti-harakatlarimizga munosabat

imjimizni belgilab beradi. Shuni esda tutingki, siz bilan muloqotga

(yakkama-yakka, guruhda yoki onlayn) kirishgan har bir inson sizni o‘z

tasavvurlari, fikrlari, kamchiliklariga asoslanib qabul qiladi. Imijingiz

atrofdagilar siz to‘g‘ringizda qanday fikrdaligiga, shuningdek, ularda

qanday his-tuyg‘ular uyg‘otishingizga qarab ham belgilanadi.

 Sog‘lik, ijod, o‘zlikni namoyon qilishning tobora yuqori

darajalariga intilish insonga xos xususiyat.

 Nevrozlarni – rivojlanish yo‘liga qo‘yilgan to‘siqlar, deb qabul

qilish mumkin.

Sinergetik jamiyatning bosqichma-bosqich rivojlanishi tabiiy va

zaruriy jarayon. Bu shunday jamiyatki, unda har bir a’zo (individ)

shaxsiy rivojlanishning yuqori darajasiga bir-birining erkinligini

cheklamasdan erishishi mumkin.

Biznes samaradorligi va shaxsiy rivojlanish bir-biriga zid emas.

Amalda o‘z-o‘zini rivojlantirish jarayoni har bir individning

samaradorligini oshiradi. Inson tabiatini o‘rganish jarayonida vetaxassis

A.Maslou ko‘p xulosalar yasadi, quyidagi g‘oyalar ham shular

jumlasidandir. Bu nazariyaga asosan, insonni professional va

noprofessional faoliyatning muayyan mashg‘ulotiga eltuvchi quyidagi

ehtiyojlari mavjud:

 Fiziologik ehtiyojlar

 Xavfsizlikka ehtiyoj

 Egalik va muhabbatga ehtiyoj

 Hurmat va e’tirofga ehtiyoj

O‘zlikni namoyon qilishga ehtiyoj

shakllanishiga yordam beradi. Ulg‘aygach esa uning o‘zi to‘g‘risidagi

fikri boshqalar fikriga unchalik ham bog‘liq bo‘lmaydi, chunki u ruhiy

jihatdan shakllanib bo‘lgan va nimalarga qodirligini yaxshi biladi. Biroq

shunda ham inson atrofdagilarning e’tirofi va tanqidiga muhtoj bo‘lsa,

bu uning o‘z-o‘zini baholash darajasi baland yoki pastligidan darak

beradi.

O‘z-o‘zini baholashning baland darajasi – bunda inson o‘z

muvaffaqiyatlarini orttirib ko‘rsatishga moyil bo‘ladi. Bu ko‘pincha

boshqalarning muvaffaqiyatlarini kamsitish bilan kuzatiladi. Tanqiddan

og‘rinadi, o‘z fikrini agressiv tarzda himoya qiladi. Natija – atrofdagilar

bilan munosabatlarda qiyinchiliklar, o‘zlikni namoyon qilishda

muammolar tug‘iladi.

O‘z-o‘zini baholashning past darajasi – bu o‘z ahamiyati va

qobiliyatlarini kamsitadi. O‘z muvaffaqiyatlarini tasodif, boshqa

odamning yordami, omad bilan bog‘laydi va eng oxirida o‘zining

kuchini e’tirof etadi. O‘qish, ish, karyera va shaxsiy hayotidagi

muvaffaqiyatlar o‘rtacha bo‘ladi.

Ma’lumki, muvaffaqiyatli insonlar boshqalardan ajralib turishni

istaydilar va bunga asoslari bor. Ular ajralib turish uchun imkoniyatlarni

muntazam izlaydilar. Lekin ayrimlar ajralib turishga harakat ham

qilmaydilar. Ular e’tibordan qochadilar, chetga o‘tadilar, o‘zlariga

e’tiborni tortmaydilar. Nega?

Birinchi sabab bu – qo‘rquv. Tavakkal qilsamu, yutqizsam nima

qilaman? G‘oya bersam-da, bu boshlig‘imga qarshi qilib qo‘ysa-chi?

Hamkasblarim zarar ko‘rib qolsa-chi? Imijimni ko‘tarish va o‘zimni

ko‘rsatishimga nima halaqit beradi?

Ushbu fikrlarni muhokama qiling: “O‘sish yo‘q ekan, demak,

kunbotar yaqin” (kichik Seneka).

“To‘dadan chiqib ketish hech qachon kech emas. Orzuyingga

ergash, maqsading sari intil” (Bernard Shou).

O‘z-o‘zini takomillashtirish uchun ko‘plab usul va tavsiyalar

mavjud. Amerikalik olim Stiv J.Skottning “Yaxshi yashash uchun 77

yaxshi odat” kitobidagi o‘zgarishlar dasturida ularga misollar keltirilgan:

 Zararli odatlardan voz kechish

 Kuchli xususiyatlar bilan o‘ynash

 Kichik bo‘lsa ham erishsa bo‘ladigan vazifalarni tanlash

 O‘z xatolari ustidan kulish

 Sayohatdan zavqlanish

 Doim nima bilandir mashg‘ul bo‘lish

 Yozuvlar va qaydlar qilib borish

Butun umr davomida komillikka, yuqori mansablarga erishish

uchun nafas gimnastikasi va boshqa pozitiv amallarni bajarish. Eng

muhimi, bu hech qachon to‘xtab qolmaydigan jarayon ekanligini anglab

yetish.