1. Mavzu: Yog’

18-rasm.
Oddiy chatnoq.
Oddiy chatnoq tilinadigan to’la yog’ochning sortini pasaytirmaydi. Lekin boshqacha chatnog’i bo’lgan yog’och past sortga o’tkaziladi. Yog’och materiallarning boshqa turlarida yoriqlar (chatnoqlar) chuqurligiga, uzunligiga
va yog’ochning qayerida joylashganligiga qarab uning sortini pasaytirishi mumkin.
Yog’ochni quritganda chatnoq (yoriq) kengayadi (kattalashadi).
Ajroq deganda, yog’ochning yillik halqa bo’ylab (radiusiga nisbatan tik) yorilishi tushuniladi; bu yoriq yog’ochning uzunasiga qarab ancha joyigacha boradi. Ajroq
— yeg’och tolalarining butunligini buzadi, taxtaning sifatini, demak sortini pasaytiradi.
Daraxtning qattiq sovuqda tanasi bo’ylab yorilishi, sovuqdan yorilish deb ataladi.
Bu yoriq; tananing sirtida birmuncha keng (ochiq) bo’lib, o’zakka tomon toraya boradi. Bunday yoriq yog’ochning sortini pasaytiradi.
Qurib yorilish yog’ochlarning deyarli hamma turida uchraydi. Yog’och quritilganda tolalarining to’yinish nuqtasidan pastroqdan yoriladi va bu yoriq yog’ochning o’zagigacha yetib boradi. Yog’ochning uchidan qoq yorilishi ancha yomon, bunda yog’och-taxta ikki bo’linib, ajrab ketishi mumkin.
Ko’zlar. Ko’z, o’sib turgan yoki qurib qolgan butoqning daraxt tanasidagi asosi
ko’z deb ataladi. U, yog’ochda eng ko’p uchraydigan nuqsondir (19-rasm). Ko’z yog’och tuzilishining bir jinsliligini buzadi: uning tevaragidagi yog’och tolalari qiyshayadi, buning natijasida yog’ochning pishiqligi, ayniqsa, cho’zilganida kamayadi. Bundan tashqari, ko’zlar tufayli taxta yoki brusoklarning ish kesimi kichrayadi va yog’ochni toza ishlash qiyinlashadi.
Yog’och pishiqligining qanchalik kamayishi undagi ko’zlarning soniga, katta-
kichikligiga va qayerda joylashganligiga bog’liq, xullas, ko’zlar yog’ochning pishiqligini bir necha baravar kamaytiradi. Qurilish konstruksiyalarining chuzilishga ishlaydigan qismlarida (fermalarning cho’zilgan belbog’ida va balkalarning cho’ziladigan zonalarida) ko’zlarning bo’lishi, ayniqsa xavflidir.