1-mavzu: Xulqi og`ishgan bolalar psixologiyasi kursining predmeti va og`ishgan xulq klassifikatsiyasi Reja

Senzitiv tip. Bolalikdan qo‘rqadigan va hurkadigan bo‘ladi. Ko‘pincha qorong‘idan qo‘rqadi, xayvonlarni chetlab o‘tadi, bir o‘zi uyda qulflanib yolg‘iz qolishga qo‘rqadi tengdoshlaridan yotsiraydi. Harakatli o‘yinlarni va janjal to‘polonni yoqtirmaydi. Notanish kishi bilan osonlikcha muloqotga kirisha olmaydi. Bularning bari atrofdagilardan ajralgandek va odamladan yotsiraydi, - degan noto‘g‘ri tasavvurga olib kelishi mumkin. Haqiqatda esa bunday bolalar o‘rganib qolgan kishisi bilan ko‘p gaplashadi, o‘zidan kichkinalar bilan o‘ynashni yoqtiradi, chunki ular bilan o‘zini xotirjam va ishonchli sezadi. Tug‘ishganlari va yaqin kishisiga mehr qo‘ygan, «uy bolasi» hisoblanadi. Maktab ularni tanaffuslardagi shovqin suron, urishi bilan qo‘rqitadi. Odatda tirishib o‘qiydi. Har xil nazorat, tekshiruv, imtixonlardan qo‘rqadi. Ko‘pincha doskada javob berishga, maxmadona deb nom chiqarishdan uyaladi. Bir sinfga o‘rganib va hatto ayrim sinfdoshlari tomonidan ta’kibga olinishdan iztirob chekib, boshqa sinfga o‘tadi. O‘smirlik yoshining boshlanishi hech qanday asoratsiz o‘tadi. Katta o‘smirlik yoshiga o‘tishi bilan qiyinchiliklar boshlanadi. Bu tipning ikki asosiy xususiyati ko‘zga tashlanadi. Xaddan tashqari ta’sirlanuvchanlik va shaxsiy yetukmaslikni his qilish, o‘zidagi ko‘p kamchiliklarni, ayniksa axlokiy va irodaviy sohalarda ko‘radi. Tug‘ishganlariga bolalarcha mehr quyish saqlanib kolgan. Yaqin kishilarining g‘amxo‘rligiga bajonudil ko‘nikadi.
Javobgarlik, burch hissi, o‘ziga atrofdagilarga haddan tashkari axloqiy talablar erta shakllanadi. Tengdoshlaridan yotsiramaydi, ularga intiladi, lekin do‘st tanlashni yaxshi biladi, do‘stlikda mehr qo‘ygan. Shovqinli ulfatlardan yaqin do‘stni afzal ko‘radi. Bunday o‘smirlarni qiziqishi ikki xil bo‘ladi. Birinchisi aqliy axloqiy o‘smirlarning xarakteri kasb etadi (san’at, musiqa, rassomlik, uy gullari va boshqalar). Bu jarayonda orom oladi, umuman katta natijalarga intiladi. Qiziqishlarning ikkinchi xili shaxsiy yetukmaslikni bartaraf etishga intilishdan iborat. Bu yerda erishadigan natija va tan olish muhimdir. O‘g‘il bolalar irodasizlikni sportning kuchli turlari bilan shug‘ullanib, bartaraf etmoqchi bo‘ladilar. Qiz bolalar bo‘lsa, tortinchoqlik va uyatchanlikni jamoat ishlarini bajarish bilan bartaraf etishga intiladilar.