1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

G.Bliss va Shiali Ranganatan klassifikatsiyasi 
XX  asrda  yaratilgan chet  el kutubxona  klassifikatsiyasi sxemalaridan 
eng mashhurlari G. Bliss (AqSh) va Sh. Ranganatan (Hindiston) sxemalaridir. 
Nyu-York  shahar  kollejining  kutubxonachisi  G.  Bliss,  qat‘iy  ilmiy 
klassifikatsiya  zarur  deb  jar  solsa-da,  haqiqatda  fanlarning  qat‘iy  izchilligini 
belgilab  bermaydi.  Uning  klassifikatsiyasiga  alternativlik  printsipi,  ya‘ni 
bo‗lim uchun sxemada nazarda tutilgan bir necha o‗rindan mazkur kutubxona 
sharoitidaeng  samarali  joytanlashprintsipi  asos  qilib  olingan.  G.  Bliss 
sxemasida  bunday  alternativ  yechimlar  juda  ko‗p,  masalan,  psixologiya 
bo‗limi yo falsafa bo‗limigakiritilishi, yoxud, antropologiya va ijtimoiy fanlar 
o‗rtasida  mustaqil  bo‗lim  qilib  ajratib  qo‗yilishi  mumkin;  texnika  bo‗limini 
fizika bo‗linmalari qatoriga yoki amaliy fanlar bo‗limiga joylash-tirsa bo‗ladi. 
Alternativ  yechimlar  printsnpndan  bir  me‘yorda  foydalan-maslik  G. 
Bliss  sxemasini  barqarorlikdan  mahrum  etadi:  bilimning  ayrim  eng  muhim 
sohalari bo‗limlari unda muayyash o‗ringa ega emas.  
Etika  din  bo‗limiga  kiritilgan,  «Revolyutsiya»  rubrikasi  «sotsial 
buzg‗ukchilik»  rubrikasi  bilan  yonma-yon  joylashtirilgan.  «Past  xalqlar», 
«past  irqlar»  degan  terminlar  qayta-qayta  ishlatilgan.  Tabiiy  tanlanish  va 
yashash  uchun  kurashning  biologik  qonunlariga  ijtimoiy  taraqqiyot  omillari 
deb qaraladi. 
Burjua  kutubxonashunosligida  G.  Bliss  klassifikatsiyasiga.  ko‗piicha 
haddan tashqari yuqorn baho beriladi, biroq amalda bu klassifikatsiyadan juda 
kam foydalaniladi. 
Atoqli  hind    kutubxonachisi  Shiali  Ramamrita  Ranganatanning 
asarlari  mashhurdir.  Ranganatan  ko‗p  yillar  davomida  Madorasdagi 
universitet kutubxonasiga rahbarlik qilgan va keksayib qolganligiga qaramay, 

---

 
 
 
66 
xalqaro  kutubxonachilik  tashkilotlarida  katta  ish  olib  borda.  Ranganatanning 
kutubxona  ishining  muammolariga  doir  asarlari  kutubxonaning  jamiyat 
hayotidagi roli haqida progressiv fikrda ekanligidan dalolat beradi.