1-мавзу. Уй хўжалиги ижтимоий-иқтисодий фаолиятининг назарий-концептуал асослари

Банклар ва бошқа молиявий муассасалар

Ўзбекистон Республикасининг 25 апрел 1996 йилда қабул қилинган “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонунга асосан Банк - тижорат ташкилоти бўлиб, банк фаолияти деб ҳисобланадиган қуйидаги фаолият турлари мажмуини амалга оширадиган юридик шахсдир: юридик ва жисмоний шахслардан омонатлар қабул қилиш ҳамда қабул қилинган маблағлардан таваккал қилиб кредит бериш ёки инвестициялаш учун фойдаланиш; тўловларни амалга ошириш.

Хорижий мамлакатларда Банклар - ўзида қўйилмалар (депозитлар)ни жамлайдиган ва ссудалар (кредитлар) тақдим этадиган молиявий муассасалардир. Бу эрда банклар тушунчасига тижорат банклари, ссуда ва жамғарма ассоциациялари, ўзаро жамғарма банклари, кредит уюшмалари киритилган. Банклар-молиявий воситачилар бўлиб, оддий аҳоли улар билан доимо иш олиб борадилар.

Хорижий мамлакатларда Банклар - ўзида қўйилмалар (депозитлар)ни жамлайдиган ва ссудалар (кредитлар) тақдим этадиган молиявий муассасалардир. Бу эрда банклар тушунчасига тижорат банклари, ссуда ва жамғарма ассоциациялари, ўзаро жамғарма банклари, кредит уюшмалари киритилган. Банклар-молиявий воситачилар бўлиб, оддий аҳоли улар билан доимо иш олиб борадилар.

Банклар - йирик молиявий воситачилар бўлганлиги сабабли уларнинг фаолияти чуқур ўрганилиши керак. Аммо АҚШда банклардан ташқари яна бир қатор молиявий муассасалар мавжуд. Сўнгги йилларда суғурта ва молиявий компаниялар, пенсия ва ўзаро фондлар, инвестицион банкларнинг роли ортиб бормоқда. Бу молиявий муассасаларнинг фаолияти ҳам чуқур ўрганишни талаб этади.

Банкларнинг иқтисодиётдаги ролини юқори ёки пастлигига қатор омиллар таъсир қилади. Уларнинг асосийлари қуйидагилардан иборат:

А) Аҳоли ва мижозларнинг банкларга бўлган ишончининг мустаҳкамлиги.

В) Мамлакатда қонун устуворлигини таъминлаш ва бозор механизмлари самарадорлигини ошириш лозим.

Хулоса ўрнида таъкидлаш мумкинки, банкларнинг иқтисодиётдаги роли нафақат банкларнинг ўзига, балки миллий иқтисодиётнинг ривожи ва рақобатбардошлигига бевосита боғлиқ. Ўз навбатида, иқтисодиётнинг ривожланиши ва рақобатбардошлиги мамлакатда барқарор ва самарали банк тизимининг ташкил этилганлиги билан бевосита боғлиқдир. Бир сўз билан айтганда, банклар ва миллий иқтисодиёт бир - биридан айри ҳолда ривожланишининг имконияти мавжуд эмас. Улар бири - бирини тўлдирган ҳолда, бир - бирига ўзаро ҳамоханг тарзда ривожланиб ва такомиллашиб борадиган иқтисодий-молиявий субъектлар ҳисобланади