1-mavzu. “Tizimli tahlil” faniga kirish. Fanning asosiy tushunchalari

Tizimning bayoni (spesifikatsiyasi) – bu uni aniqlovchi elementlar va ichki tizimlarning identifikasiyasi (taqqoslanishi), ularning oʻzaro aloqalarining, maqsadlarining, funksiyalarining va resurslarining, ya’ni tizimning mumkin boʻlgan holatlarining, bayoni.
Tasnif (struktura) – bu koʻplab obyektlarga tartib kirituvchi hamma narsalar, ya’ni, maqsadga erishish uchun zarur boʻlgan, bir butunning qismlari oʻrtasidagi aloqalar, munosabatlar toʻplami.
Tizim, ya’ni “sistema" grek tilidan “qismlardan tuzilgan butun”, deb tarjima qilinadi. Bu tizimli tahlilning aniqlashtirish (konkretlashtirish), ya’ni aniq formalarda ifodalash mumkin boʻlgan abstraksiya (mavhumlik)laridan biri. Sistema – bu maqsadga erishish vositasi yoki obyektlarning qandaydir bir berilgan toʻplamida (operasion muhitda) maqsadga erishish uchun zarur boʻlgan hamma narsa (elementlar, munosabatlar, tasnif, ish, resurslar).
Tizim tashqi (atrof) muhitda ishlaydi, u bilan oʻzaro aloqada boʻladi, uni oʻzgartiradi va bir vaqtning oʻzida oʻzini oʻzgartiradi.
Tizimni tashkil etuvchi barcha quyi tizimlar va elementlar oʻzaro joylashgan va bir-birlari bilan oʻzaro bogʻliq boʻlganligi sababli, biz nafaqat tizimning tarkibi, balki uning tuzilishi haqida ham gapirish mumkin.
Tashqi muhitning tizimga ta’sirining darajasi va amaliy ahamiyatiga, ya’ni tizimning oʻzini tutishiga, ishlash jarayoniga koʻra tizimlar quyidagilarga boʻlinadi:
ochiq tizim – tizimdagi ichki jarayonlar koʻp jihatdan tashqi muhit ta'sirida tomonidan belgilanadigan va oʻzlari unga jiddiy ta'sir qiladigan sistemalar.