1-mavzu. “Tizimli tahlil” faniga kirish. Fanning asosiy tushunchalari

Tizimning asosiy belgilari va bosqichlari

• 
  tizimning butunligi, bogʻliqligi yoki muhitga va tizimlarga nisbatan mustaqilligi (tizimning eng muhim miqdoriy tavsifi). Bogʻliqlikning yoʻqolishi bilan, tizim elementlari va ular oʻrtasidagi ba’zi bir munosabatlar saqlangan boʻlsa ham, tizim yoʻqoladi;
  
  • 
    Ichki tizimlarning va ular oʻrtasida bogʻliqlikning yoki tizim tasnifining mavjudligi (tizimning eng muhim sifat tavsifi). Ichki tizimlarning va ular oʻrtasidagi bogʻliqlikning yoʻqolishi bilan tizimning oʻzi ham yoʻqolishi mumkin;
    
  • 
    Tizimni atrof muhit bilan asoslashtirish yoki undan abstraktlash, ya’ni maqsadga erishish uchun yetarli darajada ta’sir etmaydigan muhit faktorlaridan tizimni nisbiy asoslashtirish;
    
  • 
    Resurslar almashinuvi boʻyicha atrof-muhit bilan aloqalar;
    
  • 
    Butun tizim tashkilotining qandaydir maqsadga buysunganligi (bu tizim ta’rifidan kelib chiqadi);
    
  • 
    emerjentlik yoki tizim xossalarining elementlar xossalariga keltirilmasligi.
    

Obyektlarning, jarayonlarning, hodisalarning tizimli tahlilida tizimli tahlilning quyidagi bosqichlarini koʻrsatilgan tartibda oʻtish zarur:

• 
  Muammoni (masalani) topish;
  
• 
  Muammoning dolzarbligini baholash;
  
• 
  Maqsadlar, ularning afzalliklari va tadqiqot muammolarini ifodalash;
  
• 
  Tadqiqot resurslarini topish va ularga aniqlik kiritish;
  
• 
  Resurslar yordamida tizimni atrof-muhitdan ajratish;
  
• 
  Ichki tizimlarni (ularning tasnifini ochish), ularning butunligini (aloqasini), elementlarini (tizim tasnifini ochish), ichki tizimlar oʻzaro aloqasining tahlilini bayon etish;
  
• 
  Tizim tasnifini qurish (shakllantirishni bayon etish);
  

• 
  Tizim funksiyalari va ularning ichki tizimlarini oʻrnatish (bayon etish, rasmiylashtirish);
  
• 
  Tizim maqsadlarini uning ichki tizimlari maqsadlariga moslashtirish;
  
• 
  Tizim butunligini tahlil qilish (sinash);
  
• 
  Tizim enerjentligini tahlil qilish va baholash;
  
• 
  Tizimni sinash, uning tizim modelini verifikatsiya qilish, ishlashini tekshirish;
  
• 
  Tizimni sinash natijasida teskari aloqalarni tahlil qilish;
  
• 
  Oldingi boʻlimlar natijalariga aniqlik kiritish, tuzatish.