1 mavzu: tishning anatomik va gistologik tuzulishi, tish turlari bat 32 tolibjonova nozima karimberdiyeva gulnoza

1 MAVZU: TISHNING ANATOMIK VA GISTOLOGIK TUZULISHI, TISH TURLARI BAT – 32 TOLIBJONOVA NOZIMA KARIMBERDIYEVA GULNOZA

2 TISHLAR TISHLAR INSON HAYOTI MOBAYNIDA MUHIM ROL OYNAYDI. ULAR OVQATNI UZIB OLISH, MEXANIK MAYDALASH, SOZLAMI TOGRI TALAFFUZ ETISHDA HAM ISHTIROK ETADI. INSON HAYOTIDA TISHLAR IKKI MAROTABA CHIQADI. AWAL SUT TISHLAR CHIQIB, SONG DOIMIY TISHLAR BILAN ALMASHADI. SUT TISHLAR 20 TA BOLIB, HAR BIR JAGDA 10 TADAN JOYLASHGAN. SUT TISHLAMING HOSIL BOLISH VA ILDIZLAMING SORILISH MUDDATLARI USHBU JADVALDA BERILGAN.

3 TISHLAR ADABIYOTLARDA, TIBBIYOT HUJJATLARIDA RIMCHA RAQAMLAR BILAN BELGILANADI. Sut tishlarning anatomik formulasi Sut tishlarning klinik formulasi

4 AGAR OGIZ BOSHLIGIDA FAQATGINA SUT TISHLAR BOLSA, USHBU PRIKUSNI SUT PRIKUSI DEB ATALADI. BOLANING 67 YOSHIGA KELIB DOIMIY TISHLAR CHIQA BOSHLAYDI VA USHBU PRIKUSNI ALMASHINUV PRIKUSI DEB ATALADI. ALMASHINUV PRIKUSI OXIRGI SUT TISH TUSHGUNCHA DAVOM ETADI. DOIMIY TISHLAR 28 TADAN 32 TAGACHA BOLADI. DOIMIY TISHLAR ADABIYOTLARDA VA TIBBIYOT HUJJATLARIDA ARABCHA RAQAMLAR BILAN BELGILANADI DOIMIY TISHLAR MURTAGINING MINERALLANISH, CHIQISH VA ILDIZLARINING SHAKLLANISH MUDDATLARI:

5 TISHLARNING ANATOMIK TUZILISHI HAR BIR TISH UCH QISMDAN IBORAT: TOJ, BOYIN, ILDIZ. TISHLAR BAJARADIGAN VAZIFASIGA MOS RAVISHDA HAR XIL ANATOMIK SHAKLGA EGA. TOJ QISMI: TISHNING MILKDAN TASHQARIGA CHIQIB TURGAN QISMIGA TOJ DEB ATALADI. STOMATOLOGIYADA IKKI XIL TOJ FARQLANADI: ANATOMIK VA KLINIK. ANATOMIK TOJ TISHNING EMAL BILAN QOPLANGAN QISMI BOLIB, U OZGARMAS. KLINIK TOJ TISHNING MILKDAN TASHQARI QISMI BOLIB, U O ZGARUVCHAN. BOYIN: TISH TOJNING ILDIZGA OTISH JOYI. ILDIZ: TISHNING MILK OSTIDA JAG SUYAKLARINING ALVEOLA KATAKLARIDA JOYLASHGAN QISMI. BIR, IKKI, UCH ILDIZLI TISHLAR FARQLANADI. AYRIM HOLLARDA 4,5 ILDIZLI TISHLAR HAM UCHRAYDI. HAR BIR TISHNING ICHIDA BOSHLIQ BOLIB, U HAR XIL KORINISHGA EGA. BU BOSHLIQNI TISH BOSHLIGI DEB ATALADI. TISH BOSHLIGI ILDIZ QISMIDA ILDIZ KANALLARIGA ULANADI. ILDIZ KANALI ILDIZ UCHIDA TESHIK BILAN TUGAYDI. TISH BOSHLIGINI PULPA TOLDIRIB TURADI. Tishning anatomik tuzulishi a- toj; b- boyin; d- ildiz;

6 TISHNING GISTOLOGIK TUZILISHI TISH QATTIQ TOQIMALARDAN VA YAGONA YUMSHOQ TOQIMADAN TASHKIL TOPGAN. TISHNING QATTIQ TO QIMALARI: EMAL, DENTIN, SEMENT. TISHNING YUMSHOQ TOQIMASI: PULPA Tishning gistologik tuzilishi: 1- emal, 2-dentin, 3- sement, 4- pulpa.

7 EMAL TISHNING TOJ QISMI EMAL BILAN QOPLANGAN. EMAL TOQIMASI ODAM ORGANIZMIDAGI ENG QATTIQ TOQIMA, QATTIQLIGI OLMOS QATTIQLIGIGA TENG. EMAL 96,4%ANORGANIK VA 2% ORGANIK MODDALARDAN VA 3,8%SUVDAN TASHKIL TOPGAN. ANORGANIK MODDALARGA MINERAL TUZLAR VA GIDROOKSIAPATITDAN TASHKIL TOPGAN BOLIB ORTACHA KALSIY 37% FOSFOR 17% BOLADI. EMALNING ASOSIY TUZULISHI DENTINDA TISH SATHIGA YONALGAN EMAL PRIZMALAR VA PRIZMALARAROMODDALARDAN TASHKIL TOPGAN. EMAL TOQIMASI TISH TOJ QISMINI HAR XIL QALINLIKDA QOPLAYDI. MASALAN, CHAYNOV TISHLARDA EMALNING QALINLIGI BOYIN QISMDA 0,01 MM, TISH DOMBOQLIGIDA 1,7 MM, TISH FISSURASIDA 0,6 MM NI TASHKIL ETADI. EMAL HIMOYA VAZIFASINI BAJARADI, YANI DENTINNI TASHQI MUHIT TASIRLARIDAN SAQLAYDI.

8 DENTIN DENTIN TOQIMASI SUYAK TOQIMASIGA OXSHAB KETADI. SUYAK TOQIMASIDAN QATTIQROQ. DENTIN 7072 % ANORGANIK MODDALARDAN TASHKIL TOPGAN. ANORGANIK MODDALAMING ASOSIY QISMINI: FOSFAT VA KARBONAT KALSIY TUZLARI, FTORID KALSIY, MAGNIY, NATRIY VA BOSHQA MIKROELEMENTLAR TASHKIL ETADI % NI ORGANIK MODDALAR: OQSIL, YOG, 1012% NI SUV TASHKIL ETADI. DENTIN TISHNING ASOSIY TAYANCH TO QIMASI BOLIB, IKKI QISMDAN TASHKIL TOPGAN: TOJ QISMIDAGI DENTIN VA ILDIZ QISMIDAGI DENTIN. TOJ QISMIDAGI DENTIN EMAL TOQIMASI VA ILDIZ QISMIDAGI DENTINNI SEMENT TOQIMASI QOPLAB TURADI. DENTINDA MAKRO VA MIKRO KANALLAR BOR. DENTIN EMAL VA SEMENTNI OZIQLANTIRISHDA ISHTIROK ETADI. BIRLAMCHI VA IKKILAMCHI DENTIN FARQLANADI. BIRLAMCHI DENTIN, TISH MURTAK DAVRIDA SHAKLLANAYOTGANIDA HOSIL BOLADI. IKKILAMCHI DENTIN, TISH MILKNI YORIB CHIQQANIDAN SONG HOSIL BOLADI. TISH QATTIQ TO QIMALARI KASALLIKLARIDA PULPA TOQIMASINING HIMOYA REAKSIYASI TASIRIDA UCHLAMCHI DENTIN HOSIL BOLADI.

9 SEMENT TISH ILDIZI SEMENT TO QIMASI BILAN QOPLANGAN. SEMENT TOQIMASI HAM SUYAK TOQIMASIGA OXSHAYDI VA U 60% NEORGANIK VA 40% ORGANIK MODDADAN TASHKIL TOPGAN. SEMENT INSON HAYOTI DAVOMIDA DOIMIY RAVISHDA PAYDO BOLIB, OZGARIB TURADI. SEMENT DENTIN VA PEREODONT HISOBIGA OZIQLANADI. SEMENT TISHNI ALVEOLA KATAGIDA USHLANIB TURISHIDA MUHIM ORIN TUTADI. GISTOLOGIK TUZILISHIGA KORA IKKI XIL SEMENT FARQLANADI: BIRLAMCHI, HUJAYRASIZ VA IKKILAMCHI, HUJAYRALI SEMENT. IKKILAMCHI HUJAYRALI SEMENT TUZILISHI HAMDA TARKIBIGA KORA DAGAL TOLALI SUYAK TO QIM ASIGA O XSHAYDI. IKKILAM CHI DENTIN ILDIZNING UCHKI QISMI VA BIFURKATSIYA QISMIDA JOYLASHADI. BIRLAM CHI HUJAYRASIZ SEM ENT ILDIZNING QOLGAN HAM M A YUZASINI QOPLAYDI.

10 PULPA PULPA TISHNING YUMSHOQ, BIRIKTIRUVCHI TO QIMASI BOLIB, QON TOMIRLAR, LIMFA TOMIRLARI VA ASAB TOLALARIGA BOY VA U TISH BOSHLIGINI TOLDIRIB TURADI. PULPA IKKI QISMDAN IBORAT. KORONKA QISMIDAGI PULPA VA ILDIZ QISMIDAGI PULPA. TOJ QISMIDAGI PULPA ILDIZ QISMIDAGI PULPADAN FARQ QILADI. ILDIZ QISMIDAGI PULPADA KOLAGEN TOLALAR KOPROQ BOLGANLIGI UCHUN QATTIQROQ. PULPA ILDIZ UCHI TESHIGI ORQALI PERIAPIKAL SOHA BILAN TUTASHADI. PULPA DENTINNI HOSIL QILISH, OZIQLANTIRISH, QISMAN EMALNING MODDA ALMASHINUVIDA ISHTIROK ETISH FUNKSIYALARINI BAJARADI.

11 TISHLARNING FARQLANISH BELGILARI TISHNING QAYSI JAG VA TOMONGA TAALLUQLILIGINI UCHTA ASOSIY BELGIGA ASOSLANGAN HOLDA ANIQLANADI: 1.TISH TOJI BURCHAGI BELGISI. 2.TOJ BELGISI. 3.TISH ILDIZINING NISHABLANISH BELGISI. TOJ BELGISI -TISHLAMING LAB, LUNJ VA MEDIAL YUZALARI DOMBOQROQ BOLIB, DISTAL TOMONGA QARAB BIROZ PASAYIB BORADI. TISHLAMING TOJ BELGISI OKKLYUZION YUZADAN QARAGANDA ANIQ KORINADI. ILDIZ BELGISI- ILDIZLAR TISHNING VERTIKAL OQIGA NISBATAN BIROZ YON-DISTAL TOMONGA NISHABLANGAN BOLADI. ILDIZLAR BELGISIGA QARAB TISHNING ONG YOKI CHAPLIGI ANIQLANADI. TISH TOJI BURCHAGI BELGISI - APROKSIMAL MEDIAL VA KESUV YUZA HOSIL QILGAN BURCHAK DISTAL VA KESUV YUZA HOSIL QILGAN BURCHAKKA NISBATAN KICHIK. BURCHAKLAR BELGISI YUQORI MARKAZI, YON KURAK VA PREMOLYARLARDA ANIQ NAMOYON BOLADI.

12 Tish guruhlari Tishlar shakli va bajaradigan vazifasiga qarab 4 guruhga bolinadi: 1.Kesuv tishlar. 2.Qoziq tishlar. 3. Kichik oziq tishlar premolyarlar. 4.Katta oziq tishlar molyarlar. Har bir tishda beshta yuza farqlanadi: 1.Dahliz (vestibulyar) yuza tishning lab va lunjga qaragan yuzasi. 2. Oral yuza tishning asil ogiz boshligiga qaragan yuzasi. 3.Aproksimal medial yuza tishning yuz markaziga yaqin bolgan yon yuzasi. 4.Aproksimal distal yuza yuz m arkazidan uzoq joylashgan yon yuzasi. 5.Kesuv yoki chaynov yuza kurak tishlarda kesuv yuza, premolyar va molyarlarda chaynov yuza.