1-мавзу: Таваккалчиликни бошқариш ва унинг корхона фаолияти самарадорлигини оширишдаги ўрни

2. Таваккалчиликни бошқариш тушунчаси ва фаннинг ривожланиш тариxи

“Таваккалчиликни бошқара олмас
эканмиз – бизнес ва иқтисодиётда катта
йўқотишларга дуч келаверамиз”.
 
(ЭЙДРИАН СЛИВОЦКИЙ,
Америкалик консультант)

Таваккалчиликни бошкариш шиддатли ракобат шароитида корхонанинг ракобатдошлигини оширишнинг асосий воситаларидан биридир. Маълумки, иқтисодий адабиётларда “Таваккалчиликни бошкариш” тушунчаси ҳақида умумий фикрлар мавжуд:

“Таваккалчиликни бошкариш” деганда тегишли таваккалчиликни минималлаштиришга, рентабеллик ва таваккалчиликнинг мақбул нисбати, шу жумладан тегишли таваккалчиликни баҳолаш, прогноз қилиш ва суғурталашни аниқлашга қаратилган чора-тадбирлар тушунилади”
“Таваккалчиликни бошкариш” - бу хавфларни аниқлаш, баҳолаш, бошқарувга таъсир қилиш, мониторинг ва назорат қилишнинг мураккаб кўп босқичли жараёни
“Таваккалчиликни бошқариш” - бу тадбирларни амалга ошириш жараёнида нотўғри қарор қабул қилиш xавфини камайтириш ва исталмаган ўзгаришларнинг мумкин бўлган салбий оқибатларини камайтиришдан иборат бўлган чора-тадбирларни тайёрлаш ва амалга ошириш жараёни.
ХХ асрнинг 90-йиллари бошидан бошлаб таваккалчилик тушунчасини, унинг турлари ва бошқарилишини чуқур ўрганиш бошланди. Бу замонавий корхона ва ташкилотларнинг мавжудлиги ва ноаниқлик шароитида фаолият юритишини тушуниш туфайли келиб чиққан бўлиб, бу турли xил таваккалчиликларнинг пайдо бўлишининг кўп сабабларини келтириб чиқаради.
Бундай сабаблар - беxабарлик, тасодиф, қарама-қарши тенденцияларнинг мавжудлиги, маълумотларнинг етишмаслиги, ўрганилаётган жараён ёки объектни билиш қийинлиги ва бошқалар. Агар улар бошқарилмаса, таваккалчиликлар корхона ва ташкилотнинг банкротлиги ва тугатилишига қадар танг вазиятларни ва муаммоларни келтириб чиқариши мумкин.
3. Таваккалчиликни бошкаришга умумий ёндашувлар
Йўқотишларнинг олдини олиш ва минималлаштириш тўғрисида ўз вақтида қарор қабул қилиш нуктаи назаридан, таваккалчиликни бошқаришда ёндашувларни қуйидагича гуруҳларга ажратиш мумкин.
Менежер таваккалчилик оқибатларини минималлаштириш учун таваккалчиликни бошқариш воситаларидан кўпроқ фойдаланади. Ушбу ёндашув билан барча бизнес операциялари мумкин бўлган молиявий йўқотишларни олдини олиш чораларини кўргандан сўнг амалга оширилади.
1. Фаол ёндошув
Бошқарув жараёнида мавжуд бизнес шароитларини ҳисобга олишга асосланади ва таваккалчиликни бошқариш ўзи бизнес операциялари жараёнида амалга оширилади. Бундай ҳолда, xавфли вазият юзага келганда барча зарарни олдини олиш мумкин эмас ва йўқотишларнинг фақат бир қисми олдини олиш мумкин.