Товар ишлаб чиқариш учун молияга еҳтиёж – кўп ҳолларда битим бўйича тўловнинг қулай шартлари маҳсулотни янада рақобатбардошли қилади. Агар рақибингиз Сизникига ўхшаш товарга ега бўлган ҳолда, тўлов бўйича Сизникидан яхшироқ шартларга ега бўлса, Сиз келишувни ютқазиб қўйишингиз мумкин. Келишувни кредитлашда фойдали шартлар берилган пайтда Сиз рақобатчингизга қараганда устунроқ вазиятда бўлишингиз мумкин ва ҳаридор товарни Сиздан сотиб олади.
Товарни кредитлаш давомийлиги – бу омил экспортчи тўловни қанча узоқ кутиши, шунингдек, келишувни қандай молиялашни танлашини белгилайди.
Турли молиялаш турларининг қиймати – фоиз ставкалари ва комиссия ҳажмлари бир биридан кескин фарқланади ва бу, ўз навбатида, нарх ва фойдага таъсир қилади.
Келишувни молиялаштириш билан боғлиқ таҳликалар – келишув қанча таҳликали бўлса, уни молия билан таъминлаш ҳам шунча қимматга тушади. Сотиб олувчи мамлакатидаги сиёсий ва иқтисодий барқарорлик кўпинча молия олишни қийинлаштиради ёки уни ўта қимматлаштириб юборади. Бундай ҳолларда молиячи кредитнинг суғурта қилинишини талаб қилиши мумкин.
Жўнатишдан олдинги молиялаш ва товарлар жўнатилгандан кейинги иш капиталини молиялаш – кутилмаган ҳолда катта буюртмаларни бажариш ёки маҳсулотга Янгибуюртмаларнинг пайдо бўлиши экспортчининг айланма капиталига жиддий босимкўрсатиши мумкин. Ҳатто меъёрдаги иш муддатида ҳам экспортчи ўз фаолиятинингўсишини молиялаштириш учун айланма капитали етишмовчилигини сезиши мумкин.
Ички савдони молиялаштирувчи банклар дунё амалиётида ҳам кўпинча экспортчи тадбиркорлар учун экспорт айланма кредитлар механизмларига ега. Аммо улар ягона вақтли кредитлар бермасдан, экспортчилар билан узоқ муддатли асосда ишлашни афзал кўришади.
Экспортни ўз маблағлари ҳисобига молиялаштириш айниқса кичик фирмалар учун жуда хавфли бўлиши мумкин, чунки экспорт ҳаражатлари Сизнинг ички савдо бюджетингизга сезиларли босим кўрсатади. Бунинг оқибатида экспорт нақд пул келиши ёки кредитнинг ишончли манбаи бериши мумкин бўлган молия барқарорлигига еҳтиёж сезади. Бунга еришиш учун еса Сизга молиялашнинг батафсил режаси зарур бўлади. Унингсиз экспорт фаолияти учун молия олишнинг иложи йўқ. Бу режанинг асосий мақсади Сизнинг фаолиятингизни етарлидаражада нақд пул ёки амалда бўлган кредит линияси билан таъминлашдан иборат.
Мамлакатимиздаги ташқи иқтисодий фаолиятни молиялаш бўйича етакчи тузилма – Ўзбекистон Республикаси ҳамда ТИФ Миллий банки ҳисобланади. Ҳозирги пайтда Миллий банк ва унинг бўлим ҳамда филиаллари ўз мижозларига уларнинг ташқи иқтисодий фаолиятини молиялаш бўйича комплекс хизмат кўрсатиш, шу жумладан, халқаро амалиётда қабул қилинган барча шакллар ва ҳар қандай қийинчиликдаги халқаро ҳисоб-китобларни ўтказишни таклиф қилмоқда. Шунингдек, банк мижозларга малакали маслаҳатлар бериш, шу жумладан, ташқи савдо битимларининг амалдаги валюта назорати тизимини ҳисобга олган ҳолдаги тўлов шартлари бўйича, якка тартибдаги ҳисоб-китоб схемаларини ишлаб чиқиш кабиларни тақдим этади.
Ўзбекистон Миллий банки билан биргаликда мамлакатимизда экспорт фаолияти соҳасида кредитлар берувчи ва хизматлар кўрсатувчи кўплаб бошқа тижорат банклари ишлаб турибди.
Экспортни рағбатлантириш ва унинг самарадолигини ошириш кўп жиҳатдан ташқи савдо ҳисоб-китоблари тизимини такомиллаштириш ва мавжуд турли-туман чекловларни бекор қилишга ҳам боғлиқдир. Жумладан, қуйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш миллий фирмалар экспорти ривожини сезиларли даражада рағбатлантириши мумкин бўларди: – экспортнинг фақат еркин конвертация қилинадиган валютада амалга ошириладиган қисминигина емас, балки бутун экспортни қўшилган қиймат солиғидан озод қилиш; – ташкилотларнинг экспорт имкониятини ва ҳисоб-китобнинг замонавий мезанизмларини киритишни сезиларли даражада чеклайдиган экспорт қилинаётган маҳсулотлар учун кенг қўлланиладиган 100 фоизлик олдиндан тўлов амалиётини бекор қилиш; экспорт кредитларининг суғуртаси ёки экспортчиларга қарама-қарши банк кафолатларини беришни қўллашни жорий етиш; – миллий валютага бўлган ишончни юксалтириш учун ташқи савдо сиёсатини еркинлаштиришда республика ҳудудида товарлар ва хизматлар тўлови учун чет ел валютасини қабул қилишга рухсат берадиган қоидаларни қайта кўриб чиқиш лозим.
