1-mavzu: sug‘urtaning iqtisodiy mohiyati, funksiyalari va bozor munosabatlaridagi o‘rni reja

Shaxsiy sug‘urtasining mazmuni.
Xar bir fukaro uz xayotini suturtalash xukukiga ega. Shaxsiy sug‘urta fukarolarga sila byudjetini yaxshilash va farovonlikni oshirish imkonini beradi. Shaxsiy sug‘urta bir insonning xayoti, uning tugilishi, balogat yoshiga etish davri, nikoxni rasmiylashtirish, baxtsiz xodisalar, umrbod sug‘urtalash bilan borlik masalalarni uz ichiga oladi.
Sug‘urta tajribasida shaxsiy sug‘urta ob’ekta inson) xayoti va uning sorliri, mexnatga layokatliligi xamda uning vafoti bilan bogliq jarayonlarni o‘zaro mujassamlashtiradi.
Shaxsiy sug‘urtada sug‘urtachi sug‘urta pullarini vaktida undirish, xodisa yuz berganda zararni koplash majburiyatini zimmaga oladi.
Sug‘urta pullari fukaroni xoxish va imkoniyatlarini xisobga olgan xolda belgilanadi.
Shaxsiy sug‘urta quyidagi turlarga bulinadi:

• 
  majburiy va ixtiyoriy;
  
• 
  uzoq muddatli va kiska muddatli.
  

Sug‘urtaning turlari buyicha aloxida shartnoma tuziladi. Bu shartnomalar muddati xar xil: sug‘urta turlariga qarab 1, 10 va inson umrining oxirigacha muddatga sug‘urtalash mumkin.
Shaxsiy sug‘urta xodisalariga quyidagilar kirish mumkin:

• 
  insonni baxtsiz xodisa okibatida shikastlanishi;
  
• 
  odamlarni turli -tuman sifatsiz ozik-ovkatdan zaxarlanishi;
  
• 
  insonlarning baxtsiz xodisa okibatida nogiron bulishi;
  
• 
  baxtsiz xodisa tufayli oyok —kulni sinishi, kuyish okibati, notugri tibbiy davolash natijasida kerakli a’zolarni jaroxatlanishi va x.k.
  

Shaxsiy sug‘urtalash turkumlari quyidagicha:

• 
  xayotni sug‘urtalash;
  
• 
  baxtsiz xodisalardan sug‘urtalash;
  
• 
  tibbiy sug‘urtalash.
  

Xorij mamlakatlarda xayotni sug‘urtalash muxim xisoblanadi va u jamgarma sugurtasi deb ataladi. Bunda sug‘urta tashkiloti mukofot puli urniga renta summasini to‘lash majburiyatini oladi.
Xayotni aralash sug‘urtasi turi xam mavjud. Shaxsiy sug‘urtada xayotni aralash sug‘urtalash muxim urin tutadi. Bunga baxtsizlik xodisalardan sug‘urtalash, vafot etish xodisasidan sug‘urtalash va boshkalar kiradi. Xayotni sug‘urtalash ishi 16 yoshdan 80 yoshgacha bulgan insonlar bilan tuziladi. SHaxs sug‘urta shartnomasida kursatilgan yoshga tulsa va sungi badaldan kutilgan bulsa kompaniya tomonidan shartnomada kursatilgan mablaglar beriladi.
Xayotni aralash sug‘urtalash shartnomasi 1 yildan xatto 10—15 yilgacha bulishi mumkin.
Tibbiy sug‘urta
Bunday sug‘urta tuzilayotganda sug‘urtalanuvchi, albatta, tibbiy (vrach) kurigidan utishi lozim, SPIDga karshi testdan utishi kerak. Sug‘urtalanuvchining salomatligi talabga javob bergandagina u bilan sug‘urta shartnomasi tuziladi.
Masalan, 1-gurux nogironlari bilan xayotni sug‘urtalash uchun shartnomalar tuzilmaydi. Va shuningdek vafot etish sug‘urtasida sug‘urta xodisasi yuz berganda shartnomada kursatilgan mablaglar tulanadi va xokazo.
Chet elda bolalar xayotini sug‘urtalash muxim yunalish xisoblanadi. Sug‘urtalanuvchi bolalarning yoshi 1 dan 16 yoshgacha bulishi kerak. Nogiron bolalar sug‘urta kilinmaydi.