1-Mavzu. Sport o‘yinlari, musobaqalar va tadbirlar tarixi. Bayram haqida tushuncha. Reja: 1

D.M.Genkin
ning fikricha, 
“...bayramlarning chuqur ildizi insoniyatning 
go‘daklik davriga borib taqaladi”
3
. Yoki 
M.M.Baxtin
ning ta’kidlashicha, 
“Bayram – insoniyat madaniyatining boshlang‘ich shaklidir”
4
 
deb ta’riflaydi. 
Bayramlarning eng qadimiy davrlarda mavjud bo‘lganligi umuman tan 
olingan bo‘lsada, biroq bu masalalar hanuzgacha maxsus o‘rganilmay kelinmoqda. 
Ammo hozirgacha mavjud bo‘lgan manbalarga tayanib, ilk bayram shakllarining 
paydo bo‘lishi haqida mantiqiy fikr yuritsa va ular to‘g‘risida muayyan tasavvur 
hosil etsa bo‘ladi.
Odatda, bayram deganda biror-bir muhim hodisa, voqea, sanani ko‘pchilik 
bo‘lib, ko‘tarinki ruhda, xursandchilik bilan nishonlash tushuniladi. Shu boisdan 
Beruniy
bayramlarni hayotdagi 
“eng muhim kunlar”
desa, 
Mahmud 
Qoshg‘ariy
“shodlik va xursandchilik kuni
5
”
deb ta’riflaydi.
“Bayram xalqning shodlik va xursandlik kuni”, - degan edi XI asr 
Sharqning buyuk olimi Mahmud Qoshg‘ariy. Darhaqiqat, bayramlar yordamida 
hayotdagi xursandchilik, shodiyona, tantanavorlik holatini vujudga keltirgan yirik 
voqealar, muhim sanalar, ulkan yutuqlar nishonlanadi. Bayram insoniyatning o‘zi 
bosib o‘tgan yo‘llarni chuqur anglashi, qo‘lga kiritilgan g‘alabalardan 
mag‘rurlanishi, ertangi kunga yaxshi umid bilan qarashiga yordam beradi.
Ommaviy bayram va tomoshalar haqida fikr yuritishdan oldin biz bayram 
bilan tomosha o‘rtasidagi farqni anglab olishimiz lozim. «Bayram» tushunchasi 
«tomosha» tushunchasidan ancha kengdir. Bayram har doim keng, faol, ijodiy xalq 
ommasining ishtirok etishi bilan farq qiladi. U katta maydonlarni egallab, hech 
qanday uzviy sahna maydoni va chegarasiga ega bo‘lmaydi. Tomosha bo‘lsa, 
bayramdan farqli, doimo aniq sahna maydonida o‘tkazilib, uzviy sahnaviy 
chegaraga ega bo‘lib, xalq ommasini ishtirokchi va tomoshabinga bo‘ladi.
Ommaviy bayram tuzilishi va shakli bo‘yicha turli-tuman bo‘lib, u har bir 
shaharda, har bir qishloqda, har bir mehnat korxonasida o‘tkazilib, madaniy-
ma’rifiy ishlarda yetakchi o‘rinlardan birini egallaydi. Ommaviy bayramda 
birvarakayiga bir nechta badiiy harakat yuzaga kelib, tomoshabinning o‘zi o‘z 
diqqat obyektini topishi lozim. 
Ommaviy tomosha bayramning teatrlashtirilgan qismi bo‘lib, bayram 
strukturasida asosiy o‘rinlardan birini egallaydi. Tomoshaning vaqti chegaralangan