1-mavzu: Sotsiologiya fan sifatida

Ruhiy begonalashuv - bu, insonning o‘z mohiyatidan uzoqlashishdir. Ushbu muammoni nemis mutaffakiri Erix Fromm juda yaxshi ishlab chiqqan. Uning fikricha, inson mohiyati doim o‘ziga dushmanlik kayfiyatida bo‘lgan sotsial tuzilma ta’siri ostidagi inson o‘z-o‘zidan begonalashuvining har bir darajasiga ma’lum bir sotsial xarakter - dunyoparastlik, ekspluatatorlik, retseptiv (andozalik, qolip), bozorga oidlik xosdir.

Zamonaviy jamiyatni E. Fromm inson mohiyatini “mashinalashtirish”, “kompyuterlashtirish” va “robotlashtirish” jarayonlari yordamida begonalashuv uning darajasining bir mahsuli deb ta’riflaydi. Bozorga yo‘naltirilgan sotsial harakat paydo bo‘lib, unda iste’molga intilish, ikkilanishlar hissiyoti, yakkalanib qolishlik va boshqa salbiy holat, hissiyotlar markaziy ahamiyat kasb etadi.

Xuddi shu yerda psixologik va sotsial begonalashish bir-biri bilan juda uyg‘unlashib ketishini ko‘rish mumkin. Insonlar bir-birlaridan munosabatda, muloqotda begonalashsalar, o‘z-o‘zlaridan begonalashish ham yuz beradi, chunki insonlarning bir-birlaridan begonalashuvlari oqibatida ular yakkalanish, zerikish va hayotga qiziqishlari so‘nishi vujudga kelishi mumkin. Buning natijasida inson o‘z kelajagiga, orzu-niyatlariga ishonchi yo‘qolib, u o‘zini begona deb hisoblaydi va bu jarayon ko‘pincha salbiy oqibatlarga olib keladi.

Plyuralizm (lot. pluralis – ko‘plik) — 1) borliqning bir necha (yoki ko‘plab) mustaqil ibtidosi yoki bilimning bir qancha asosi mavjud deb hisoblovchi falsafiy qarash. Shu bilan birga, siyosatda manfaatlar, g‘oyalar, munosabatlar, qarashlarning ham xilma-xilligini bildiradi. “Plyuralizm” terminini nemis faylasufi X.Volf (1679-1754) kiritgan (1712). Plyuralizmning aksi - monizm. G‘arb falsafasida juda ko‘p oqim bo‘lib, ular hozirgi falsafaning plyuralistik xarakteridan dalolat beradi (pragmatizm, personalizm, hayot falsafasi va b.); 2) jamiyat siyosiy tizimining xususiyati. Bunda ijtimoiy guruhlar o‘z manfaatlarini o‘z vakillari (siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalari, diniy va b. tashkilotlar) orqali ifodalash uchun tashkiliy tartib-qoida tusini olgan imkoniyatlarga ega bo‘ladilar. Jamiyatni demokratiyalash jarayonida (q. Demokratiya) P. shakllanib, rivojlanadi: u ijtimoiy guruhlarning turli-tuman manfaatlarini aks ettiruvchi har xil qarashlar, fikrlar mavjudligini anglatadi.