1-mavzu. Sonli to’plamlar. Natural sonlar to’plami

1-mavzu. Sonli to’plamlar. Natural sonlar.
1. Natural sonlar to’plami - N : N = { 1, 2 , 3, ... }.
2. Butun sonlar to’plami - Z : Z = {... , - 3, -2,-1, 0, 1, 2, 3, ...}.
3. Ratsional sonlar to’plami - Q : Q={ ; p , qϵ Z , q≠ 0} .
4. Irratsional sonlar to’plami - I. Cheksiz davriy bo’lmagan o’nli kasr ko’rinishidagi sonlarga irratsional sonlar deyiladi. Masalan: ±0,01001000100001...; ±0,5151151113111...; , e, , ,... .
5. Haqiqiy sonlar to’plami - R : R = Q U I .
6. Тup sonlar to’plami - T: ( faqat 1 ga va o`ziga bo`linadigan birdan katta natural sonlar). Masalan: 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, … .
Berilgan a sonni tub yoki tub emasligini aniqlash uchun gacha bo’lgan tub sonlarga bo’lib chiqiladi, agar birorta songa bo’linsa tub son emas aks holda a tub son.
7. Murakkab sonlar to’plami - M: ( ikkitadan ortiq bo’luvchiga ega bo’lgan natural sonlar). Masalan: 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 18, 20, 21, ... .
8. O`zaro tup sonlar to’plami - O`T: ( 1 dan boshqa umumiy bo`luvchilarga ega bo`lmagan sonlar). Masalan: (15 va 22), (12 va 35), (25 va 42), (18 va 65), … .
9. 1 sоni tub ham emas, murakkab ham emas.
10. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ga raqamlar(belgilar) deb yuritiladi.
11. Mukammal son – o’zidan boshqa barcha bo’luvchilari yig’indisiga teng son. M: 6. 1,2,3,6 1+2+3=6
Natural sonlar.
Sanashda ishlatiladigan sonlar natural sonlar deyiladi. Sonlarni yozish uchun raqamlardan foydalaniladi. M: 154,387,94,…
Narsaning yo’qligini bildirish uchun 0 (nol) sonidan foydalaniladi. 0 (nol) natural son emas,eng kichik natural son 1(bir),eng kata natural son mavjud emas. Ayrim hollarda sonlar harflar bilan ifodalanadi:
=10a+b, =100a+10b+c, =1000a+100b+10c+d
Sonlardan tuzilib amal belgilari bilan birlashtirilgan ifodaga sonli ifoda deyiladi. M:750-150=600, 4*15=60
Sonlar va harflardan tuzilib amal belgilari bilan birlashtirilgan ifodaga harfiy ifoda deyiladi. M: 10a+5, (7b+3a)*2, 6x-8
Bir xonali sonlar-9ta,ikki xonali sonlar= 90ta,uch xonali sonlar- 900ta, vhk.