1-mavzu: Sintaksis haqida umumiy ma’lumot. So‘z birikmasi, gap bo‘lagi va gap sintaksisning tekshirish obyekti sifatida. Gapda so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi; teng va ergash bog‘lanish haqida umumiy ma’lumot

Gapda teng aloqaga kirgan so‘zlar o‘rni almashtirilganda ham grammatik holatga putur etmaydi.

• Gapda teng aloqaga kirgan so‘zlar o‘rni almashtirilganda ham grammatik holatga putur etmaydi.
• Bu tipdagi so‘zlar bir grammatik aloqani yuzaga chiqaruvchi so‘zlar-komponentlar o‘zaro teng bog‘lovchilar (Tohir va Zuhra, olma va anor kabi), tenglik intonatsiyasi (Muhayyo, Surayyo, Ra’no, MuqaddaC) shuningdek, har ikkala usulning birga qo‘llanishi bilan (ishchi, dehqon va intelligent) bog‘lanadilar.
• So‘zlarning teng aloqasi teng bog‘lovchi vazifasida keluvchi ayrim yuklamalar yordamida ham hosil qilinishi mumkin. Masalan: Ona-yu bola-gul-u lola.
• Demak, ikki va undan ortiq mustaqil so‘zlarning grammatik-semantik jihatdan teng munosabatga kiruvchi teng aloqa deb aytiladi. Bunday aloqani yuzaga chiqaruvchi so‘zlar alohida olinganda ham, gap doirasida ham mustaqil tushunchani anglatadi.
• So‘zlarning tobe aloqaga kiruvchi bir so‘zning ikkinchi bir so‘zga semantik va grammatik jihatdan ergashib, hokim-tobelik munosabatni hrsil qilinishi natijasida yuzaga keladi.
• Tobe aloqa yordamida so‘z birikmasi hamda gap hosil qilinadi. tobe aloqa orqali birikkan so‘zlardan-komponentlardan biri hokim (bosh so‘z), ikkinchi tobe (ergash so‘z) bo‘ladi.
• Hokim tobelik qo‘shilmasining xarakteridan, boshqaruvchi so‘zning semantik hamda so‘z formasi va so‘z tartibidagi almashinib turadi. Tobe aloqada so‘zning ma’nosini aniqlaydi, konkretlashtiradi, to‘ldiradi, izohlaydi, unga qo‘shimcha ma’no beradi. Masalan: Quvaning anori (hokim komponent – anor), kitob o‘qimoq (hokim so‘z – o‘qimoq), qizil olma (hokim so‘z - olma), yaxshi gapirmoq (hokim so‘z - gapirmoq) so‘z birikmalarida hokim komponentlarining ma’nolari o‘rniga xoslik, ob’ektli, attributiv va relyativ belgilash jihatdan aniqlangan, konkretlashtirilgan, to‘ldirilgan.