1-mavzu. Sanoat korxonalari va ularning iqtisodiyotni modernizasiya qilishdagi ahamiyati va roli

texnologik, predmetli va aralash.

Texnologik tuzilmali korxonalarda sexlar va ishlab chiqarish uchastkalari texnologik jihatdan bir xillik tamoyili asosida tashkil qilinadi (masalan, to`qimachilik kombinatlarida yigiruv va to`quv sexlari).

Predmetli tuzilmaga asoslangan korxonalarda har bir sex ma`lum bir mahsulot yoki uning bir qismini ishlab chiqaradi (masalan, avtomobilь zavodida motor sexi, shassi sexi va hokazo).

Aralash (predmetli-texnologik) tuzilma tayyorlov sexlarini texnologik tamoyilda (temirchilik, cho`yan quyish, po`lat quyish va hokazo), ishlov berish va mahsulot chiqarish sexlarini esa predmetli tamoyil asosida tashkil etishni ko`zda tutadi.

Sanoat korxonasining tuzilmasi quyidagi omillar ta`siri ostida shakllanadi:

1. 
   texnika va texnologiyaning xususiyatlari;
   
2. 
   ishlab chiqarish hajmi;
   
3. 
   ishlab chiqarishni tashkil qilish shakllari (ixtisoslashtirish, kooperasiya, kombinasiya, koordinasiya);
   
4. 
   ishlab chiqarilayotgan mahsulot va ko`rsatilayotgan xizmatlarning murakkabligi va nomenklaturasi;
   
5. 
   ishlab chiqarishni avtomatlashtirish, mexanizasiyalashtirish va robotlashtirish darajasi;
   
6. 
   mulk shakli;
   
7. 
   raqobat olib borish usullari hamda shakllari va hokazo.
   

Amaliyotda ishlab chiqarish tuzilmasini mukammallashtirishning asosiy yo`nalishlari ishlab chiqilgan. Ular qatoriga korxona va sexlarni yiriklashtirish; alohida korxonalar integrasiyasi; korxona ichidagi barcha bo`linmalar orasida mutanosiblikni ta`minlash; sexsiz tuzilma kabilarni kiritish mumkin.

Korxonaning raqobatbardoshligini oshirish, ya`ni boshqaruv sifatini ko`tarish va ishlab chiqarish faoliyatidagi yakuniy natijalarning yuqoriligiga erishish korxona tuzilmasini mukammallashtirish samaradorligini baholovchi mezon bo`lib xizmat qiladi.

• 
  1 «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to`g`risida»gi O`zbekiston Respublikasining Qonuni // Tadbirkorlikka oid qonun hujjatlari to`plami. 1-tom. - T.: O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, 2002.
  

• 
  2^ “Xususiy korxonalar to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasining Qonuni. Qonun va qarorlar. – T.: O`zbekiston, 2004, №3
  

• 
  3^ «Mas`uliyati cheklangan va qo`shimcha mas`uliyatli jamiyatlar to`g`risida»gi O`zbekiston Respublikasining Qonuni. 2001 yil 6 dekabrь // Tadbirkorlikka oid qonun hujjatlari to`plami. 1-tom. - T.: O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, 2002.
  

• 
  4^ «Xo`jalik shirkatlari to`g`risida»gi O`zbekiston Respublikasining Qonuni. 2001 yil 6 dekabrь // Tadbirkorlikka oid qonun hujjatlari to`plami. 1 tom. - T.: O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, 2002.
  

5^ «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi O`zbekiston Respublikasining Qonuni // Tadbirkorlikka oid qonun hujjatlari to`plami. 1-tom. - T.: O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, 2002.

•