1 mavzu: Psixologiyaning predmeti


Irodaviy akt va uning tarkib



Download 0,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet122/154
Sana03.01.2022
Hajmi0,82 Mb.
#314947
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   154
Bog'liq
Namangan davlat universiteti maktabgacha ta’lim kafedrasi

4. Irodaviy akt va uning tarkib. 

     Har qanday irodaviy harakat dastavval odam oldida tug`iladigan maqsadni taqozo qiladi. Odam u yoki 

bu  harakat  orqali  nimaga  erishmoqchi  ekanligini  anglaydi.  U  o`z  holatini  o`zgartirishi  lozimligini, 

qandaydir  ehtiyojlarni  qondirilishi  zarurligini  anglaydi.  Bu  nima  sababdan  odam  muayyan  maqsadga 

intilayotganini,  uning  belgilangan  maqsadini  amalga  oshirishga  nima  majbur  qilishini  tushuntiruvchi 

harakat motivlaridir. 



Irodaviy harakat bosqichlari 

 

Maqsad va o`nga erishishga intilish 



Maqsadga erishishning bir necha imkoniyatlarini anglash 

Imkoniyatlarni  mustahkamlovchi  va  rad  etuvchi  motivlarning  

paydo bo`lishi 

Motivlar kurashi 

Imkoniyatlardan birini tanlash, qaror qabul qilish  

qarorni ijro etish 




 

      Odatda  odamning  oldida  u  yoki  bu  xildagi  jalb  qilish  xususiyatiga  ega  bo`lgan  turli  motivlar 

(maqsadlar) paydo bo`ladi. Odamga bu maqsadlarni tanlashga, ularning ma`qulligini yoki noma`qulligini, 

uning  hozirgi  hayot  uchun  yoki  keyinchalik  ahamiyatini  baholashga  va  hozirgi  payt  uchun  eng  kerakli 

yoki eng muhimini belgilab ajratib olishga to`g`ri keladi. Mana shu munosabat bilan irodaviy harakatning 

muhim bosqichi, ya`ni qo`yilgan maqsadga qanday erishishni, unga erishish yo`llari qanday bo`lishini, bu 

maqsadga qanday yo`llar olib borishini o`ylash bosqichi paydo bo`ladi. Ana shu jarayonlarning hammasi 

o`z  mohiyati  jihatidan  iroda  akti  tarkibiga  kirgan  intellektual  (aqliy)  holatlar  deyiladi.  Irodaviy  aktning 

haqiqiy boshlanishi uchun ma`lum bir qarorga kelish kerak. Ko`pincha qarorga kelishda motivlar kurashi 

paydo bo`ladi. Masalan, ixtisosni o`zgartirish niyatidagi yangi ixtisosdan va ichki qanoatlanish umididan 

voz  kechish  kerakmi  yoki  aksincha,  imkoniyati  tug`ilayotgan  qimmatli  istiqbol  uchun  o`zining  boshqa 

ehtiyojlaridan  voz  kechish  kerakmi,  degan  motivlar  kurashi  paydo  bo`ladi.  Masalan,  sevgan  qizi  bilan 

kinoga borish va to`satdan qattiq og`rib qolgan yakin kishisiga yordam berish o`rtasidagi motivlar kurashi 

keskin farq qiladi. 

Motivlar  kurashi  natijasida  qarorga  kelish  paydo  bo`ladi.  SHubhalanish  va  ikkilanishlarni  chetga  surib 

tashlab,  qarorni  amalga  oshirish  kerak  bo`ladi.  Qabul  qilingan  qaror  to`g`ridan  to`g`ri  amalga 

oshirilavermaydi.  Qabul  qilingan  qarorni  bajarish  uchun  yana  ongli  ravishda  irodani  ishga  solib  zo`r 

berish kerak. Irodaviy zo`r berishni ongli jiddiylik tarzida his qiladi. Bunday jiddiylik irodaviy harakatga 

o`tish  bilan  tarqalishi  mumkin.  Qabul  qilingan  qarorni  zo`r  berish  bilan  ijro  etish  irodaning  muhim 

belgisini  tashkil etadi. Zo`r berish  juda muhim xususiyatlarning biri  bo`lib, bu xususiyat  orqali irodaviy 

harakatlar  ixtiyorsiz  harakatlardan  farqlanadi.  Irodaviy  zo`r  berish  motivlar  kurashi  va  qarorga 

kelishdayoq seziladi. Bunday zo`r berish fikrlash jarayonini ishga solib, muhokama yurgizishda, keraksiz 

hissiyotlarni  engishda  o`z  ifodasini  topadi.  Irodaviy  zo`r  berish  va  irodaviy  harakat  maqsadga  erishish 

yo`lida  uchraydigan  to`siqlarni  engishda  namoyon  bo`ladi.  (loqaydlik,  dangasalik).  Irodaviy  zo`r  berish 

vositasi bilan avvalo organizmning passiv holatini o`zgartirib, uni faol holatga keltirish lozim. Masalan, 

yotgan  odamning  turish  -  turmasligi.  Irodaviy  zo`r  berish  vositasi  bilan  aqliy  faoliyat  faol  holatga 

keltiriladi. Masalan, talaba yoki o`qituvchi dars boshlanishi bilan iroda kuchini ishga solib, diqqatini bir 

joyga to`plab, irodaning barqarorligini saqlab, tafakkur va esda qoldirish jarayonlarini kuchaytiradi. 

      Kishi  o`z  oldiga  qo`ygan  maqsadni  amalga  oshirishga  qarshilik  qilayotgan  to`siqlarni  engadi, 

voqelikni  maqsadiga muvofiq o`zgartiradi.  Kishi  irodaviy zo`r berish  va irodaviy harakat  yordami bilan 

ijtimoiy  qimmatga  ega  bo`lgan  yangi  narsalar:  o`ylar,  fabrikalar,  zavodlar,  yo`llar,  mashinalar,  san`at 

asarlari va boshqalarni yaratadi. 




Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish