1-mavzu: psixologiya fanining predmeti,maqsadi va vazifalari

 

 

 

 

 

 

 

 

---

“Pedagogika. Psixologiya” fani bo’yicha ko’rgazmali materiallar 

 

1-ilova(1.1) 

Fanning tarkibiy-mantiqiy tuzilishi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Psixikaning namoyon 

bo’lish shakllari: 

Oliy ta’lim talabalari 

Fanning maqsadi 

Yoshlarni yangi 

davrda psixologiya 

fani kategoriyalari, 

ularning shaxs 

taraqqiyotidagi o’rni 

masalalari bilan 

tanishtirish 

Yаkka va guruh 

sharoitlarida 

shaxsning  turli 

psixologik 

xususiyatlarinio’rgatis

h 

Shaxsni o’zini 

va boshqalarni 

o’rganishga 

o’rgatish 

Psixologik 

bilimlarning 

zaruriyligini 

va boshqa 

fanlar bilan 

bog’liqligini 

isbotlab 

berish  

Bo’limlari 

Shaxs 

psixolo 

giyasi 

Shaxs 

faolligi 

omillari 

 

Umumiy 

psixo 

logiya Shaxs 

psixik 

jarayon 

lari 

 

YOsh davr 

lari 

psixologiyasi 

Pedago 

gik psixologiya 

 

Mulo 

qot 

psixologiy

asi 

Rahbarpsi

xologiyasi 

Guruhpsi

xologiya

si  

Oila 

psixologi

yasi 

Ijti-moiy 

psixologiya 

Iqtiso 

diy 

psixologiya 

Mavzular 

Psixologiya 

fani pred- 

meti va 

asosiy 

mavzulari. 

Psixologiyaning asosiy 

metodlari 

Shaxs va jamiyat 

muammosi 

Shaxs va faoliyat. 

Faoliyat motivlari va 

turlari. 

Shaxsning bilish 

jarayonlari 

Tafakkur va unng 

xususiyatlari 

 

 

Shaxs 

ning yosh 

davrlari 

Insoniy 

muomala 

psixolo 

giyasi. 

Samarali 

ta’sir 

taktikasi. 

Gurux va 

shaxs 

psixologi

yasi. 

Guruhda

gi  ta’sir 

jarayon 

 

Pedagogik 

va psixolo 

gik 

o’qitish 

texnolo 

giyalari 

Psixik jarayonlar; 

Psixologik holatlar; 

Shaxsning individual-psixologik 

xususiyatlari

. 

---

 

 

 

 

 

2-slayd. Tayanch iboralar asosida vizual ma`lumotlar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-Slayd: Psixologiyaning boshqa fanlar bilan bog`liqligi 

 

PSIXIK JARAYONLAR: 

 

Sezgilar;   Idrok; Diqqat; 

Xotira; Tafakkur; Xotira, Nutq; Hayol. 

 

 

Emotsiyalar; E’tiqodlilik; 

Bardamlik; Tetiklik; Apatiya; Qiziquvchanlik; 

Hayratlanish; Ishonchlilik; Ijodiy ruhlanish. 

 

Yo’nalishlar; Temperament; Harakter; 

Qobiliyatlar; Iqtidor; Aqliy salohiyat; 

Xulq motivatsiyasi; Ish uslubi; 

Mas’uliyat

. 

PSIXOLOGIK 

HOLATLAR: 

Shaxsning individual psixologik 

xususiyatlari: 

 

Psixika  –  yuksak  darajada  tashkil  topgan  materiya,  miyaning 

funktsiyasi.  Uning  mohiyati  tuyg’ular, idrok,  tasavvur,  fikrlar, iroda  va 

boshqalar ko’rinishida aks ettirishdan iborat. 

Psixik  jarayonlar  –  u  yoki  bu  psixik  maxsult  va  natijalarni  (psixik 

obrazlar,  xolatlar,  tushunchalar,  hissiyot  va  x.k.)  xosil  qiluvchi, 

shakllantiruvchi va rivojlantiruvchi jarayon. 

Psixologiya – odamning ob’ektiv borliqni sezgi, idrok, tafakkur, tuyg’u-

hissiyot  va  boshqa  psixik  holatlar  orqali  aks  ettirish  jarayonini 

o’rganadigan fan. 

Psixik  holatlar  –  psixik  hayot  shakllari,  diqqat,  hissiyot,  iroda 

jarayonlariga  aytiladi.  P.H.  (xushchaqchaqlik,  ruhlanish,  siqilish, 

ziyraklik,  qat’iylik,  tirishoqlik  v.b.)  shaxslarda  ma’lum  darajada 

barqaror bo’lib, ularning muayyan xususiyatiga ham aylanib qoladi. 

 

---

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ISHLAB CHIQARISH

 bilan psixologiyaning o’zaro aloqasi vahamkorligi ham yangilik 

bo’lib, ayniqsa, bozor munosabatlariga bosqichma - bosqich o’tish sharoitida ishlab 

chiqarishfagi ong hamda muhandislik xulqning o’ziga xos namoyon bo’lish 

qonuniyatlarini o’rganishda ikkala fan teng xizmat qiladi. YAngi davr shaxsini 

tarbiyalash va uning jamiyatga moslashuvi masalasida psixologiya ishlab chiqarish 

fanida qo’lga kiritgan yutuqlar, yangiliklar va iqtisodiy samaraga erishish omillarini 

hisobga olsa, ishlab chiqarish o’z navbatida iqtisodiy islohotlarning ob’ekti hamda 

sub’ekti bo’lmish inson omilidagi barcha psixologik o’zgarishlarni aniqlash, tahlil qilish 

va shu asnoda bashorat qilish vazifasini echishi kerak. 

PSIXOLOGIYA VA ISHLAB CHIQARISH 

Falsafa  bilan  bqlgan  aloqa  bu  ikkala  fanning 

inson va uning hayoti mohiyatini to’la anglash 

va  uning  rivojlanib  borish  tendentsiyalarini 

belgilashdagi  o’rni  va  ahamiyatidan  kelib 

chiqadi. Tabiat, jamiyat va inson tafakkurining 

rivojlanishiga 

oid 

bo’lgan 

umumiy 

qonuniyatlar  va  tamoyillarni  psixologiya 

falsafaning bazasidan oladi va shu bilan birga 

o’zi ham inson ongi va tafakkuri qonuniyatlari 

soxasidagi  yutuqlari  bilan  falsafani  boy 

ma’lumotlarga ega bo’lishiga yordam beradi.   

 

 

Psixologiya va  

falsafa 

 

Sotsiologiya  fanining  erishgan 

yutuqlaridan 

psixologiya  fani  ham  foydalanadi,  chunki  bu 

fanlarning  ko’lami  kengayadi.  Ayniqsa,  ijtimoiy 

psixologiyaning  sotsiologiya  bilan  aloqasi  uzviy 

bo’lib,  ular  jamiyatda  ijtimoiy  taraqqiyot  va 

rivojlanishni    ta’minlash  ishiga  xizmat  qiladilar. 

“Ijtimoiy 

fikr” 

markazi 

tomonidan 

olib 

boriladigan ijtimoiy so’rovlari aholining kayfiyati, 

qiziqishi, xoxishi, ehtiyoji, niyatini ifodalash bilan 

birga,  hukumat  va  davlat  tomonidan  qanday 

istiqbolli rejalar tuzish lozimligiga olib keladi 

 

 

 

PSIXOLOGIYA VA 

SOTSIOLOGIYA 

 

---

 

 

 

 

 

PSIXOLOGIYA VA PEDAGOGIKA 

Tabiiy fanlar: biologiya, fiziologiya, ximiya, fizikava b.k. psixikhodisalar 

va jarayonlarning tabiiy fiziologik mexanizmlarini tushunish va shu orqali 

ularning kechishiqonuniyatlarini ob’ektivo’rganish uchun material beradi. 

Ayniksa, bosh miyaning hamda markaziy asab sistemasining psixik 

faoliyatlarini boshqarishda va ularni muvofiqlashtirishdagi rolini e’tirof 

etgan holda psixologiya fani tabiiy fanlar erishgan yutuqlar va ulardagi 

tadqiqot uslublaridan omilkorona foydalanadi. Shaxs qobiliyatlarini 

diagnostika qilish uning tug’ma layoqatlari hamda orttirilgan sifatlarini bir 

vaqtda bilishda psixofiziologiyaning qator usullaridan (miya assimetriyasi 

qonunlari, miya bioritmlarini yozib olish, neyrodinamik hodisalarni 

aniqlash, qon aylanish va tana haroratini o’lchash metodlari) o’z o’rnida 

foydalanadi 

 

Pedagogika  bilan psixologiyaning o’zaro hamkorligi va aloqasi yosh avlod tarbiyasini 

zamon talablari ruhida amalga oshirishda ko’rinadi. Shaxsni kamol toptirish, uning chuqur 

bilimlar sohibi bo’lib etishishi, barkamolligini kafolatlovchi shart - sharoitlar orasida 

pedagogikaning o’z uslub va qoidalari etarli bo’lmaydi. Shuning uchun ham psixologiya u 

bilan hamkorlikda yosh avlod ongining ta’lim olish davrlaridagi rivojlanish 

tendentsiyalaridan tortib, toki yangicha o’qitish texnologiyalarini bola tomonidan 

o’zlashtirilishi va undagi aqliy hamda intellektual qobiliyatlarga nechoglik ta’sir 

ko’rsatayotganligini o’rganish, shaxsga ta’lim va tarbiya berishning alohida emas, 

birgalikda qaralishida pedagogika va psixologiya fanlarining o’zaro uzviyligi muhimdir. 

PSIXOLOGIYA VA TABIIY FANLAR 

---

Psixologiya va kibernetika 

Kibernetika  fani  sohasidagi  erishilgan  yutuqlar  psixologiya  uchun  ham 

ahamiyatli va zarur bo`lib, u inson shaxsining o`z-o`zini boshqarish va psixik 

jarayonlarni  takomillashtirish  borasida  axborotlar  texnologiyasi  va 

kibernetika  tomonidan  qo`lga  kiritilgan  yutuqlar  va  tadqiqot  metodlari, 

maxsus  dasturdan  o`z  o`rnida  foydalanadi.  Masalan,  oddiy  muloqot 

jarayonini    yanada  takomillashtirish,  har  bir  so`zning  shaxslararo 

munosabatlardagi  ta`sirchanligini  oshirish  maqsadida  hamda  ana  shunday 

ijtimoiy faoliyat jarayonida shaxs tizimini takomillashtirishda turli kibernetik 

modellaridan  o`rinli  foydalanish  zamonaviy  psixologiyaning  jamiyatdagi 

o`rni  va  rolini  oshiradi,  maxsus  kompyuter  dasturlarining  keng  qo`llanilishi 

inson miyasi va ruhiy olami sirlarini tez va aniq o`rganishni kafolatlaydi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

Psixolo 

giya  va 

texnik

a 

fanlari 

 

Texnika  fanlari  bilan  psixologiyaning    o’zaro  aloqasi  va 

hamkorligi  yaqqol  sezilmoqda.  Bir  tomondan  murakkab 

texnikani  boshqaruvchi  inson  ongi  muammosini  echishda, 

ikkinchi  tomondan,  psixik  hayotning  murakkab  qirralarini 

ochishda maxsus texnik vositalardan foydalanish zarurati bu 

ikki  yo’nalishning  erishgan  yutuqlarini  birlashtirishni 

nazarda tutadi. Murakkab zamonaviy texnika sir - asrorlarini 

biladigan,  uning  jamiyat  va  fan  ravnaqiga  xizmatini 

ta’minlash qanchalik dolzarb bqlsa, ana shu texnikaga har bir 

oddiy fuqaro ongi, tafakkuri va qobiliyatlarini moslashtirish 

va  «odam  -  mashina»  dialogining  eng  samarali  yo’llarini 

izlab  topishi  juda  muhim.  Texnika  bilan  bemalol 

«tillashadigan»  malakali  mutaxassislar  tayyorlash  borasida 

ham  texnika  fanlari  pedagogika  va  psixologiya  fanlari 

metodlaridan foydalana olsagina, muvaffaqiyatga erishadi. 

---

4-Slayd: Psixologiyaning asosiy tarmoqlari. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Psixologiya 

Sanoat psixologiyasi 

Yuridik psixologiya 

Mehnat psixologiyasi 

IJTIMOIY 

PSIXOLOGIYA 

Odamlarning jamiyatdagi birgalikdagi ish faoliyatlari 

natijasida ularda hosil bo’ladigan tasavvurlar, fikrlar, 

e’tiqodlar, hissiy kechinmalar va xulq-atvorlarini o’rganadi 

Shifokor faoliyati psixologiyasini, bemor xulq-atvorining 

psixologik jihatlarini o’rganadi 

TIBBIYOT 

PSIXOLOGIYASI 

INJENERLIK 

PSIXOLOGIYASI 

YURIDIK 

PSIXOLOGIYA 

UMUMIY 

PSIXOLOGIYA 

Yosh davr psixologiyasi 

Umumiy psixologiya 

Ijtimoiy psixologiya 

Harbiy psixologiya 

Psixologiyaning barcha masalalarining o’ziga xos jihatlarini 

o’rganadigan maxsus soxasi 

Avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemalari operatori 

faoliyatini, odam-texnika o’rtasida funktsiyalarni 

taqsimlash va muvofiqlashtirishning xususiyatlarini 

o’rganadi 

Huquq sistemasining amal qilishi bilan bog’liqmasalalarning  

psixologik asoslarini o’rganadi 

Kishining harbiy harakatlar sharoitida namoyon bo’ladigan 

xulq-atvorini, boshliqlar bilan ijro etuvchilar o’rtasidagi 

munosabatlarning psixologik jihatlarini o’rganadi 

HARBIY PSIXOLOGIYA 

---

 

 

 

 

 

 

Topshiriq. Psixikaning namoyon bo’lish shakllarini yozing  

 

Kishi mehnat faoliyati psixologik xususiyatlarini, mehnatni 

ilmiy asosda tashkil etishning psixologik jihatlarini 

o’rganadi 

Kishiga ta’lim va tarbiya berishni psixologik qonuniyatlarini 

o’rganishni o’z predmeti deb biladi 

PEDAGOGIK 

PSIXOLOGIYASI 

Jamiyatda tijoratning psixologik sharoitlari, ehtiyojning 

individual, yoshga oid, jinsga oid xususiyatlarini, xaridorga 

xizmat ko’rsatishning psixologik omillarini aniqlaydi, 

modalar psixologiyasi kabi masalalarini ko’radi. 

SAVDO PSIXOLOGIYASI 

MEHNAT 

PSIXOLOGIYASI 

Turli yoshdagi odamlarning tug’ilgandan to umrining 

oxirigacha psixik rivojlanish jarayonini, shaxsning 

shakllanishi va o’zaro munosabatlari qonuniyatlarini 

o’rganadi 

YOSH DAVRLARI 

PSIXOLOGIYASI 

---

Amaliy ishlash 

TOPSHIRIQ 



 

1. Psixologiyada yoshlar tarbiyasi muammolari.  



 

Psixologiyaning yoshlar ma’naviyatining shakllanishidagi roli.  

 

B/BX/B jadvalini to’ldirish uchun tavsiyalar 

1. Tayanch ibora va tushunchalar bilan tanishib chiqing. 

2.  BBB  jadvalini  to’ldirish  uchun  tayanch  ibora  va  tushunchalarning  tartib 

raqamidan foydalaning. 

Bilaman 

Bilishni xoxlayman 

Bilib oldim 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Konvert» texnikasi uchun savollar 

(har bir savol konvertlarga alohida solinadi) 

 

1.Psixologiya fanining predmeti nima?. 

 

 

2. Psixologiyaga asos solingan yil 

 

 

3. Psixologiya so’zining ma’nosi qanday 

 

 

4. Psixologiya fani o’rganadigan jarayonlar 

 

 

5. Psixikaning namoyon bo’lish shakllari qanday ko’rinishga ega 

 

6. Psixologiya qaysi fanlar bilan o’zaro bog’liq 

 

 

7. Psixik jarayonlar deb nimaga aytiladi. 

 

Munozara uchun o’qituvchining savollar variantlari: 

1

. Psixologiyaga asos solingan yil/ 

2. Psixologiya so’zining ma’nosi qanday? 

3. Psixologiya fani o’rganadigan jarayonlar? 

4. Psixikaning namoyon bo’lish shakllari qanday ko’rinishga ega? 

---

 

8. Psixologik holatlar qanday ko’rinishga ega. 

 

9. Psixologiyaning qanday tarmoqlari mavjud. 

 

 

Topshiriq.Psixologiya va fanlarning o’zaro bog’liqligini yozing 

Klaster texnikasi asosida ushbu tushunchalarni yozing: psixika, uning shakllari, 

psixologiya, psixologiya tarmoqlari, psixologiya va fanlar. 

 

 

 

 

Mustaqil o’rganish uchun mavzular  

 



 

Psixologiyada yoshlar tarbiyasi muammolari.  



 

Psixologiyaning yoshlar ma’naviyatining shakllanishidagi roli.  



 

Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida qo’yilgan vazifalarni amalga oshirishda 

psixologiya fanining o’rni va ahamiyati.  

Nazorat savollari 

1. Psixologiya fanining predmeti nima?. 

2. Psixologiyaga asos solingan yil. 

3. Psixologiya so’zining ma’nosi qanday? 

4. Psixologiya fani o’rganadigan jarayonlar. 

5. Psixikaning namoyon bo’lish shakllari qanday ko’rinishga ega? 

6. Psixologiya qaysi fanlar bilan o’zaro bog’liq? 

7. Psixik jarayonlar deb nimaga aytiladi? 

8. Psixologik holatlar qanday ko’rinishga ega?