1-мавзу: Поливинилхлорид олиш учун асосий хом ашё, унинг олиниш усуллари физик- кимёвий хоссалари

3-mavzu: Polivinilxlorid makromolekulasining tuzilishi

Polivinilxlorid [-CH₂-CHCl-]_n.

Polivinilxlorid yonmaydigan, hidsiz, oq rangli (ayrim hollarda sarg’ishroq) termoplastik kukun ko’rinishida bo’ladi.
Polivinilxlorid molekulasi tuzilishining sxematik tasviri 3-rasmda ko’rsatilgan.
Cho’zilgan polimerni optik va rentgenografik tekshirish shuni ko’rsatdiki, makromolekulasining uglerodli skeleti yassi zigzagsimon tuzilishli ekanligi aniqlandi. Bunda, xlor atomlari uglerodli zanjir tekisligining har xil tomonida joylashgan. Shunday qilib, qaytariluvchi zvenolar ikkita zigzagdan iborat. Makromolekula bir qismining fazoviy sxemasi 4-rasmda ko’rsatilgan.



3-rasm. Polivinilxlorid molekulasining tuzilishi.

Polietilen va polistirol bilan birga muhim sanoat miqyosida ishlab chiqariladigan polimerdir.

Polivinilxlorid olish uchun monomer bo’lib vinilxlorid xizmat qiladi. Polivinilxlorid – rangsiz, efirga xos hidli gaz.
Qaynash temperaturasi tk=159,7oC, erish temperaturasi ter=-13,9oC, temperatura -15oC dagi zichligi ρ=973 kg/m3. -20oC temperaturadagi dinamik qovushqoqligi μ=2,81 mPa. Bosim 0,1…0,2 MPa va normal temperaturada suyuq agregat holatini saqlab qoladi.



4-rasm. Polivinilxlorid molekulasining fazoviy sxemasi.

Havo bilan portlovchi aralashma hosil qilish konsentratsiyasi C=4…21,6%. Spirt, aseton va boshqa organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Sanoat miqyosida polivinilxlorid turli usullarda olinadi.

Asetilenni gidroxlorlash:
CH≡CH+HCl→CH₂≡CHCl
Dixloretan pirolizi:
CH₂Cl-CH₂Cl→CH₂=CHCl+HCl
Etilenni yuqori temperaturali xlorlash:
CH₂=CH₂+Cl₂→CH₂=CHCl+HCl
Etilenni oksixlorlash:
CH₂=CH₂+HCl+0,5O₂→CH₂=CHCl+H₂O
Sanoat miqyosida vinilxloridni polimerlashning uchta asosiy turi mavjud:

• 
  blokli
  
• 
  suspenziyali
  
• 
  emulsiyali
  

Polimer makromolekulasida monomer bo’g’inlarining bir- biriga nisbatan qanday holatda birikkanligini xarakterlaydi. Odatda bunday birikishlar to’rt xil bo’ladi.
1)«boshi-boshiga»;
2)«boshi-dumiga»;
3)«dumi-dumiga».
4)«dumi-boshiga».

Agar CH₂=CHCl tipidagi monomerlarning CH₂ guruhini «bosh» va CHCl guruhini «dum»deb hisoblasak, yuqorida aytilgan to‘rt xil birikish quyidagi shaklni oladi:

	Boshi dumiga
	Boshi boshiga
	Dumi dumiga
	Dumi boshiga