1-Mavzu. Pedagogik dasturiy vositalar haqida tushuncha Reja

Pedagogik dasturiy vositalar yaratishda o’quvchilarning psixofiziologik hususiyatlarini hisobga olish

«Pedagogik ergonomika fan va texnika yutuqlarini qo’llash asosida pedagogik jarayonni o’rganishga qaratilgan ijtimoiy faoliyatning alohida shakli hisoblanadi. Shu ma‘noda pedagogik ergonomika faqat pedagogika va psixologiya sohasidagi yangiliklarga asoslanmasdan, balki tibbiyot, mehnat gigienasi, muhandislik psixologiyasi, dizayn hamda qator texnik fanlar yutuqlaridan ham foydalanadi». PDVlarni yaratishda ob‘ektlarni ergonomik loyihalashning ahamiyati katta. Ob‘ekt sifatida ekrandagi tasvirlar, ularni uzatish usullari, ekrandagi shartli belgilarning tushunarli bo’lishi hamda joylashishi, o’quvchi bilan kompyuter orasidagi muloqot usullari va hokazolar tushuniladi. Bunday xatti-harakat qulayliklarini yaratish uchun ergonomika yutuqlariga tayaniladi. «Ergonomika ijtimoiy, tabiiy va texnik fanlar sintezida shakllangan fan hisoblanadi» Bu qulayliklarning umumlashgan natijasi ushbu ergonomik talablardan kelib chiqib baholanadi: o’quvchining ishga qiziqish bilan kirishib, belgilangan faoliyatni o’z xohishi bilan bajarishi; mazmuniy qiyinchiliklarni yengib o’tishi hamda ularni yengganligidan qoniqishi; o’quvchi tomonidan texnik ko’rinishdagi qiyinchiliklarga sarflanadigan xatti-harakatlarni kamaytirish. Zotan, insonning ishchanligini ishchanlikka ta‘sir qila olish omili — organizmning energiya bazasi, fiziologik xususiyatlar — qo’zg’alish va tormozlanish, psixologik xususiyatlar — faoliyat usullarini puxta o’zlashtirish darajasi va shu kabilarni o’rganish yo’li bilan asoslash mumkin. Ergonomik tadqiqotlarning maqsadi insonning fizik va psixologik imkoniyatlari, uning estetik didi va boshqa sifatlarini texnik vosita parametrlari bilan muvofiqlashtirishdan iborat.

Ekrandagi tasvirlarning rangiga qo’yiladigan talablar. PDVda turli rangdan foydalanish ma‘lumot tarkibini ajratishda, uning o’qilishini qulaylashtirishda, muhim ma‘lumotlarni ajratib ko’rsatishda katta imkoniyatlar yaratadi. Ranglarni tanlash va ularni muvofiqlashtirish tanlangan kompyuterning imkoniyatlari bilan belgilanadi. Ranglarning to’g’ri tanlanishi o’quvchilarning aqliy faoliyatiga, ishlash qobiliyatiga va ishining samaradorligiga katta ta‘sir ko’rsatadi. Shuning uchun ekranda tasvirlanayotgan belgilarning rangi, fon rangini tanlashda o’quvchilarning ko’rish imkoniyatlari chegaralarini inobatga olish, ko’zni toliqtiruvchi holatlarning oldini olish lozim.
Ekran rangi juda yorqin bo’lmasligi lozim, uni keragidan ortiq «bezash» kerak emas. Undagi ma‘lumotlar o’quvchining diqqatini asosiy qismga jalb etishga yordam berishi lozim. Masalan, ravshan, yarqiragan yoki qizil rangdan katta hajmdagi matnlarni yozishda foydalanish tavsiya qilinmaydi, chunki ko’z oq va yashil rangni toliqishsiz qabul qiladi, qizil va yorqin ranglar esa ko’zni toliqtiradi. Matnni ko’rsatishda foydalaniladigan ranglar soni uchtadan ortmagani ma‘qul.
Yorqin, o’tkir ranglar hissiy qo’zg’atuvchi sifatida displey fonida qisqa vaqt ishlatilishi mumkin. Masalan, qizil rangni xatoni ko’rsatuvchi yoki man qiluvchi, yashil rangni esa rag’batlantiruvchi yoki harakatga undovchi belgi sifatida ishlatish mumkin. Ekranda qora rangli ob‘ektlar soni iloji boricha kamaytirilishi ma‘qul hisoblanadi.