1-mavzu: Oʻzgarmas tok elektr mashinalari

 . 
 
4. Uygʻotish usuliga koʻra oʻzgarmas tok motorlarini sinflarga boʻlish.
Oʻzgarmas tok mashinalari uygʻotish chulgʻamining qanday tok bilan 
ta`minlanganligiga qarab, mustaqil uygʻotishli va oʻz–oʻzidan uygʻotishli generatorlar 
boʻladi. Oʻygʻotish chulgʻamining yakorga ulanish usuliga qarab, a) ketma – ket 
uygʻotishli, b) parallel uygʻotishli, v) aralash uygʻotishli oʻzgarmas tok mashinalariga 
boʻlinadi. Ular printsipial sxemalarda quyidagicha koʻrsatiladi (46-rasm) 
2-rasm: Uygʻotish chulgʻamini ulanishi boʻyicha doimiy tok matorlarini 
turlari a) tashqi manbaadan uygʻotishli, b) ketama – ket uygʻotishli, v) parallel 
uygʻotishli, g) aralash uygʻotishli. 
1.Mustaqil uygʻotishli oʻzgarmas tok mashinalarida elektromagnitlarning chulgʻamlari 
tashqi oʻzgaruvchan tok manbaaidan, masalan akkumuliyatorlar batareyasidan energiya 
bilan ta`minlanadi. 
2. Oʻz – oʻzidan uygʻotishli mashinalarga tok mashinaning yakor chulgʻamidan keladi.
Oʻzgarmas tok mashinalari hamma elektr mashinalari singari magnit induktsiya 
prinsipiga asosan ishlaydi: Ularda ikki hil magnit maydoni ta’sirida aylanish momenti M 

---

yuzaga keladi. Yakordagi teskari EYuK 
E=S

n

F
ga teng. Shu sababli dvigateldagi 
E.Yu.K muvozanat tenglamasi
CФ
R
I
U
n
R
E
U
I
я
я
я
я




boʻladi. 
Nazorat savollari
 
1. Oʻzgarmas tok motori (OʻTM) deb qanday matorga aytiladi, ishlatilash sohalri qanday?
2. OʻTM ni tuzilishi va ishlash prinsipi qanday? 3. OʻTM larini qanday turlarini bilasiz? 
4. OʻTM ini momenti qanday aniqlanadi? 5. OʻTM tezligini qanday rostlash mumkin? 
6. OʻTMni avfzalligi va kamchiligi nimada? 7. OʻTMni va generatorini farqi nimada?