1-mavzu: Oʻzgarmas tok elektr mashinalari

1-rasm: Doimiy tok dvigatelini qismlari. 

3. Oʻzgarmas tok generatorlari tuzilishi, ishlatilashi. 
 
Oʻzgarmas tok mashinalaridagi generatorning tormozlovchi momenti va dvigatelni
aylantiruvchi momenti Amper qonuniga binoan juda qulay topiladi. Yakor chulgʻami 
parallel tarmoqlardan tashkil topganligi uchun yakor toki ular orasida boʻlinadi: Demak 
yakorni har oʻtkazgichidan 
a
I
I
Я
2

tok oʻtadi: Oʻtkazgichdagi tok bilan magnit 
maydonining oʻzaro ta`siri natijasida quyidagicha elektromagnit kuch hosil boʻladi ya`ni 
a
I
B
I
B
F
Я
2







. Bu kuch magnit induktsiyasi B ga nisbatan oʻtkazgichning qutb 

---

ostidagi holatiga qarab oʻzgaradi: Agar bitta qutb ostidagi induktsiyani oʻrtacha qiymatini 
olsak 
a
I
B
F
Я
ур
ур



. 
Bu kuchga toʻgʻri keladigan moment 
M
ur
=F
ur

D
: bu yerda D–yakorning diametri. 
Yakorning butun N simlarida hosil boʻladigan moment albatta katta boʻladi:
M=M
ur

 N 
=
N
a
I
D
B
Я
ур



: Yakor bitta qutbning magnit oqimini kesib oʻtayotgan yuzasi
a
D
S
2



ga teng. Shu yuzaning oʻrtacha induktsiyasiga koʻpaytmasi bir qutbning magnit 
oqimini beradi. U quyidagicha


ФР
D
B
a
D
В
Ф
ур
ур
2
;
2





: boʻladi. Bu qiymatni 
moment formu- lasiga qoʻysak;
я
я
Ф
Ф
N
a
P
N
а
I
Р
Ф
М










2
1
2
2


: u holda 
M=K
m

F

I
ya
: 
boʻladi. Bu yerda
K
m
–berilgan mashina uchun oʻzgarmas qiymat. Bu moment 
generatorda tormozlovchi vazi fasini bajarsa, dvigatelda aylantiruvchi vazifasini bajaradi. 
Generatorni yakorini aylantiradigan birlamchi dvigatel ana shu tormozlovchi momentni 
yengishi kerak