1-mavzu. O‘zbekistonda loyiha boshqaruvi muhiti

2- mavzu. Loyihalarni boshqarish fanining nazariy asoslari

1. 
   Fanning maqsadi va vazifalari.
   
2. 
   Fanning predmeti va ob’ekti
   
3. 
   O‘zbekiston Respublikasida loyiha boshqaruvi milliy agentligining tashkil etilishi va uning vazifalari
   

1. 
   Fanning maqsadi va vazifalari.
   

Bugun har qanday rahbarning oldida vatanimizdagi va xorijiy ishlab chiqaruvchilar bilan raqobat, materiallarni etkazib beruvchi va subpudrat tashkilotlarini tanlash, aksionerlar bilan o‘zaro munosabatlar, yuqori inflyasiya xavflari, ishchanlik faolligining pasayishi va boshqa masalalar o‘ta dolzarb hisoblanadi.

Bunday muammolar rivojlangan mamlakatlarda texnologiya va texnologik jihozlarni takomillashtirish hisobiga hal qilinib kelgan. Biroq har bir echimning ham muqobil varianti bo‘lishi davr talabidir. Bu esa o‘z navbatida mavjud resurslardan samarali foydalanish ustidan nazoratni kuchaytirishni taqazo etadi. Muammolarni hal qilishning eng zamonaviy yo‘llaridan biri – bu loyihalarni boshqarish nazariyasi asoslarini o‘rganish va amaliyotga tadbiq etishdir.

O‘zbekistonda loyihaga yo‘naltirilgan boshqaruvga tezlik bilan o‘tishi imkoni loyihalarni boshqarishning xorijiy nazariyasi keng tarqalishi, o‘zbek konsalting kompaniyalarining rivojlanishi hamda xorijiy kapital ishtiroki bilan korxonalar yaratilishi natijasida paydo bo‘ldi.

Biroq, bu jarayon nisbatan sekin amalga oshirilib, buning asosiy sababi malakali personal etishmasligi, ba’zan rahbarlarning o‘zgarishlarni xohlamasligi oqibati sifatida namoyon bo‘ldi.

2. Fanning predmeti va ob’ekti

Loyihani boshqarish nazariyasini tushunish uchun uning asosiy kategoriyalarining mohiyatini anglab etish darkor.

YAqin-yaqingacha mamlakatimizda loyiha deyilganda chizmalar majmuasi tushunilgan. Hajm-rejaviy, konstruksion, tashkiliy, texnologik va boshqa ishlab chiqarish qarorlari o‘z aksini topar edi. Ko‘proq ishlab chiqarish loyihalariga tegishli bo‘lib, ularning quyidagi turlari mavjud bo‘lgan:

• 
  texnik loyiha;
  
• 
  ishchi loyiha;
  
• 
  ishlab chiqarishni tashkil etish loyihasi;
  
• 
  ishlarni bajarish loyihasi.
  

Ularning barchasi odatda loyiha-smeta hujjatlari deyilar edi.

Endi loyihaning zamonaviy ta’rifini aniqlashga harakat qilamiz.

AQSHning loyihalarni boshqarish Instituti ta’rifiga ko‘ra - loyiha vaqtinchalik harakat (usilie, deystvie) hisoblanib, u yirik mahsulot yoki xizmat yaratishga qaratilgan bo‘ladi.

Ba’zan loyihalarga ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan vaqt nuqtai - nazaridan chegaralangan chora-tadbirlar deb qarashmoqda.

I. I. Mazur, V. D. SHapiro, N. G. Olderoggelar esa quyidagi ta’rifni berishgan: loyiha –bu aniq maqsadga yo‘naltirilgan, oldindan o‘rganilgan va rejalashtirilgan jismoniy ob’ektlar, texnologik jarayonlar, ularga oid texnik va tashkiliy hujjatlar , moddiy, moliyaviy, mehnat resurslari, boshqaruv qarorlari va ularni bajarish bo‘yicha chora-tadbirlardir.

SHunday qilib ushbu masala yuzasidan yagona to‘xtamga hozirgacha kelinmagan. Loyiha deganda har qanday g‘oya va harakatlar tushunilib, ular maqsadning aniqligi, ishlarning boshlanish va tugatish vaqtining o‘rnatilganligi, moliyaviy cheklovlar va turli resurslarni iste’mol qilishi bilan tavsiflanadi.

Ba’zi ta’riflarda mahsulotning yirikligiga urg‘u beriladi. Loyihalar o‘zi ham ulkan yoki oddiy bo‘lishi mumkin. Biroq ular bir – biridan betakrorligi bilan ajralib turadi.

Barcha tushunchalarni tahlil qilib, umumiy bir ta’rifni quyidagicha berish kerak deb hisoblaymiz: