1-mavzu. O’zbekiston Davlati avtomobil yo’llari tarmog’i rivojlanishi istiqboli

Trassa rejasining elementlari. Yo’l o’qining joydagi geometrik holatiga uning trassasi deyiladi. Trassaning gorizontal tekislikka proektsiyasining kichraytirilgan masshtabdagi grafik tasviri trassa rejasi deb ataladi. Trassa rejasining elementlari to’g’ri va egri chiziqlardan iborat bo’ladi.

2-rasm. Yo’l o’q chizig’ining (trassaning) planda o’tkazilishi

Trassa yo’nalishining har qaysi o’zgarishi burilish burchagi bilan belgilanadi, bu burchak trassa yo’nalishining davomi bilan uning yangi yo’nalishi orasida o’lchalanadi. Gorizontal egri elementlariga, α-burilish burchagi, R- egrining radiusi,T-tangens, B-bissektrisa, D-domer va E-egrilar kiradi.

2-rasm. Burilish burchagi elementlari: α- burchak; V-burchak cho’qqisi; A-aylana egri chizig’ining boshlanish nuqtasi(EB); S-egri chiziqning tugallanish nuqtasi (EO); R-egrining radiusi,T-tangens, B-bissektrisa, E-egrilik .
Trassaning uzayish koeffitsienti. Burilish burchaklari hisobiga trassaning uzayishi rivojlanish koeffitsienti yoki uzayish koeffitsienti bilan tavsiflanadi, ular yo’lning hakikiy uzunligining boshlang’ich va oхirgi punktlarini birlashtiruvchi, keyinchalik «havo yo’li» deb ataluvchi to’g’ri chiziq nisbatiga teng.



Yo’l bo’ylama profili elementlari. Chizma tekisligida yoyibo’rsatilgan yo’l o’qining vertikal tekislikdagi proektsiyasiga yo’lning bo’ylama profili deyiladi.
Gruntni qirqib olish natijasida yo’l sirti er yuziga nisbatan past bo’lib qolgan joylari o’ymalar deb, yo’lning er yuzasidan balandroq suniy to’kilgan gurunt ustidan o’tadigan yo’l bo’laklari esa ko’tarmalar deb ataladi.
Er sirtining yo’l o’q chizig’i bo’yicha belgilari bilan yo’l ko’tarmasi-ning balandligi yoki o’yma chuqurligini aniqlovchi yo’l qirg’og’i belgilari orasidagi farq ishchi belgi deb ataladi.


Yo’l poyini ishchi belgisi
a) O’ymada b) Ko’tarmada

3-rasm. Bo’ylama kesim . I - yo’l «nol» belgilarda; II – ko’tarmada; III – o’ymada.

Bo’ylama profilda yo’l sirtining er sirtiga nisbatan vaziyatini belgilash bo’ylama profilni loyihalash yoki loyiha chizig’ini o’tkazish deb ataladi.