1-mavzu. O‘sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari. Organizm va muxit

Organizm va muhit
Organizm o‘z-o‘zini idora etib boradigan, atrof-muhit bilan doimo o‘zaro
ta’sirda bo‘ladigan va o‘z hayotini quvvatlab bora oladigan yaxlit sistemadir.
Ma’lumki, odam va hayvonlar organizmi murakkab biologik tizim bo‘lib, u
hujayralar, to‘qimalar, a’zolar va funksional tizilmalardan tashkil topgan. «Organizm-organik olamning mustaqil yashay oluvchi,o‘z-o‘zini boshqara oluvchi va tashqi muhitning turli o‘zgarishlariga bir butun darajada javob bera oluvchi birligidir».Organizmni ayrim qismlar yoki ayrim hujayralar hududining to‘plami deb emas, balki bir butun deb qarash kerak..Murakkab organizmning hamma a’zolari, tizimlari va funksiyalar bir-biriga uzluksiz ta’sir etadi. Bularning hammasi bir butun murakkab organizmni tashkil qiladi. M.Sechenov ta’kidlanganidek,«organizmning yashashiga yordam beradigan o‘zgaruvchan tashqi muhit bo‘lmasa, organizmning yashashi mumkin emas». Bu degan so‘z, organizm o‘z atrofidagi tashqi muhit bilan o‘zaro ta’sir etib turgandagina yashay oladi va shunday o‘zaro ta’sir natijasida o‘z-o‘zidan yangilanib turadi.
Organizm naqadar murakkab tuzilganligidan qat’i nazar, uning barcha
to‘qima va a’zolari bir-biri bilan uzviy bog‘langan holda ishlaydi.Bu bog‘lanish asab va gumoral (qon orqali) yo‘l bilan boshqariladi.Shuning uchun odam organizmi, uning barcha hujayra, to‘qima va a’zolari bir butun deyiladi. Turli organizmning o‘ziga xos belgisi shuki, uning tizilmalari muayyan tarzda tashkil topgan va o‘ziga xos murakkabligi bilan farq qiladi.Murakkab tashkilotga ega bo‘lgan odam organizmi - bir butun yaxlit mavjudotdir, unda barcha tizilmalar, hujayralar, to‘qimalar, a’zolar va ularning tizimlari birbiriga uyg‘un bo‘lib, butun, yaxlit organizmga bo‘ysungan.