1-mavzu. О‘simlikdagi suv muvozanati reja

 
Cl (xlor) kislorod о‘zlashtirilishidagi fotosintetik reaksiyalar uchun zarur.
 
Mn (marganets) bir qancha degidrogenaza, dekarboqsilaza, kinaza, oksidaza va peroksidaza 
jarayonlari uchun talab qilinadi. Boshqa kation faol fkrmentlar tarkibiga kiradi va kislorodli fotosintetik 
reaksiyalar jarayonida tatal qilinadi.
 
Na (natriy) S
4
v a SAM о‘simliklarda fosfoyenolpiruvat regeneratsiyasi bilan bog‘liq. Ba’zi 
holatlarda kaliyning о‘rnini bosuvchi element hisoblanadi.
 
4-guruh Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida ishtirok etuvchi oziq moddalar: 
Fe (temir) Fotosintez jarayonida, azot fiksatsiyasi va nafas olish jarayonlarida ishtirok etuvchi 
sitoxromlar va gem bо‘lmagan oqsillar tarkibini tashkil qiluvchi element.
 
Zn (rux) asosiy alkogoldegidrogenaza, glutamin degidrogenaza, karboangidraza va boshqa 
jarayonlarda ishtirok etadi.
 
Cu (mis) askorbin kislota oksidazasi tarkibigi kiradi. Shuningdek tirozinaza, monoaminoksidaza, 
urikaza, sitoxromoksidaza, fenolazalar tarkibiga kiradi.
 
Ni (nikel) Ureazaning asosiy elementi. Gidrogenaza tarkibli bakteriyalarning Azot fiksatsiya 
reaksiyalarida ishtirok etadi.
 
Mo (molibden) nitrogenaza, nitratreduktaza, ksantindegidro- genazalar tarkibiga kiradi.
 
Astragallar oilasiga mansub kо‘pgina о‘simliklar Xylorhiza va Stanleya kabilar о‘zidagi 
jarayonlarda ehtiyojga ega bо‘lmaqsada selen elementini tо‘playdi.
 
Kobalt elementi esa azot tо‘plovchi mikroorganizmlar fermentlari tarkibiga kiruvchi kobalamin 
(vitamin V va uning hosilalari) lar tarkibiga kiradi. Bu о‘rinda aytib о‘tish kerakki, azot tо‘plamaydigan 
о‘simliklar va azotni ammoniylar va nitratlar kо‘rinishida о‘zlashtiruvchi о‘simliklar kobalt talab 
qilmaydilar. Madaniy о‘simliklar esa faqatgina nisbatan juda kam miqdorda yuqorida kо‘rsatilmagan 
elementlarni tо‘plashi mumkin.
 
Nazorat ostida о‘rganilayotgan atayin biror bir element yetishmasligi keltirib chiqariladigan 
eksperimental sharoitda elementlarning muhim ahamiyatiga ega ekanligini namoyish qilish uchun 
Tajribalarda oziqlanish jarayonlarini о‘rganish uchun maxsus jihozlar ishlatiladi. Oddiy tuproq muhitida 
yoki murakkab ozuqa muhitida bunday eksperimental sharoitlarni yaratish ancha murakkab. 19 asrda bir 
qancha olimlar jumladan, Nikolya de Teodor, Yulius fon Saks, Jan Batist, Jozef Dyedonne Bussengo va 
Vilgelm Kpon bu murosali masalani yengillatish uchun, о‘rganilayotgan о‘simliklarni ildizlarini maxsus 
eritmaga solib о‘stirishni tavsiya etganlar. Maxsus eritmalar faqat noorganik tuzlardan tayyorlangan. Bu 
sharoitda о‘stirilgan о‘simliklar hayot faoltyatiga qarab shuni hulosa qilish mumkinki, о‘simliklar tuproq 

---

va murakkab ozuqa muhiti sharoitidan tashqarida faqat noorganik tuzlar va quyosh nurlari ishtirokida 
о‘sib rivojlanishi mumkin.
 
О‘simliklar ildizini maxsus eritmaga botirib tuproq muhitidan tashqarida ularni yetishtirish ekin 
eritmalari yoki gidroponika deb ataladi. Gidroponikaning yuqori hosildorligi ekin eritmalarining katta 
hajmda bо‘lishini yoki oziq moddalarni tо‘g‘ri tanlash lozim. Chunki ildizlar eritmalardagi rN sharoitini 
о‘zgarishi bois radikal о‘zgarish hosilalarini yutishi mumkin.