1-mavzu: O’qituvchining nutqiy kompetensiyasini rivojlantirish fanining maqsad va vazifalari

2.
 
O’quvchilarga ona tilini o’qitish metodikasida quyidagi metodlar 
guruhlarini ajratish mumkin:
Ko’rgazmali usullar
– kuzatish, uning turlari: binoni ko’zdan kechirish, 
ekskursiya, tabiiy buyumlarni ko’rib chiqish. Pedagog kuzatishdan ob’ektni 
to’g’ridan - to’g’ri (gullar ochilishi, toshbaqa harakati va boshq.) va vositali 
(agarda ob’ektni bevosita kuzatishning imkoni bo’lmasa (yovvoyi hayvonlar, 
shaharlik o’quvchilar uchun qishloq aholisining mehnati, qishloq aholisi uchun 

---

shahar transporti kabi) kuzatish mumkin bo’lgan holatlarda – suratlar, fotosuratlar, 
kinofilmlar, diafilmlar va videofilmlar namoyishida foydalanadi. Ko’rgazmali 
narsalar, hodisalar, ko’rgazmalai usullardan foydalanishda suhbat, mulohaza 
mavzusini belgilaydigan manba bo’lib xizmat qiladi. O’quvchilarning qabul qilish 
hissini so’zlash berish orqali yo’naltirayotgan o’qituvchi ko’rib chiqilayotgan narsa 
nomini aytadi va uni tushuntirib beradi.
So’zli usullar
– kattalar va o’quvchilarning so’zlari har qanday ko’rgazmali 
va amaliy metod tarkibiga kiradi. Biroq, o’quvchilarda so’zli-mantiqiy fikrlashning 
rivojlanishi, atrofdagi narsalar va hodisalar haqidagi tasavvurlarning yig’ilishiga 
qarab nutqni rivojlantirishning so’zli usullari mustaqil metod tusini oladi. Unga 
badiiy asarlarni o’qish, she’r yod olish, o’quvchilarning hikoyalari, suhbatlar va 
o’qituvchining hikoyalari kiradi.
Amaliy metod
larga mashqlar, o’yin metodlari kiradi va u o’quvchilar 
nutqini rivojlantirishda keng qo’llaniladi. Ularning maqsadi o’quvchilarga olingan 
bilimlarni amaliy faoliyatda qo’llashni o’rgatish, nutqiy mahorat va ko’nikmalarni 
o’zlashtirishda ularga yordam berishdan iboratdir. Didaktik o’yinlardan nutqiy 
rivojlantirishga oid barcha vazifalarni hal etish uchun foydalaniladi. Nutqiy 
mashqlar (mashq qilish va ijodiy mashqlar) yordamida esa o’z fikrlarini aniq va 
tushunarli qilib ifodalash, mulohaza yuritish, isbotlash hamda so’zlarni aniq va 
tushunarli qilib talaffuz qilish shakllanadi. Har bir metod didaktik vazifalarni hal 
etish – ya’ni, o’quvchilarga yangi narsalarni tanishtirish, mahorat va ko’nikmalarni 
mustahkamlash, o’zlashtirilgan narsalarni ijodiy ravishda qayta ishlash uchun 
xizmat qiladigan usullar majmuasidir. Metod deb bilimlarni biridan ikkinchisiga 
berish maqsadida o’qituvchi va o’quvchi tomonidan amalga oshirilayotgan 
harakatga aytiladi.