1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Сервитут белгилашни талаб қилаётган шахс билан ўзга ер участкасининг эгаси ўртасидаги битимга мувофиқ сервитут белгиланади ва у кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни рўйхатдан ўтказиш учун белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилиши лозим. Сервитутни белгилаш хусусида келиша олинмаса ёки унинг шартларида муросага келинмаса, баҳс сервитут белгилашни талаб қилаётган шахснинг даъвоси бўйича суд томонидан ҳал этилади.
Сервитут белгиланган участканинг эгаси, агар қонунда бошқа тартиб назарда тутилган бўлмаса, сервитут кимнинг фойдасини кўзлаб белгиланган бўлса, ўша шахсдан участкадан фойдаланганлик учун мутаносиб ҳақ талаб қилишга ҳақлидир.
Сервитутлар кўчмас мулкнинг қийматини ошириши ҳам пасайтириши ҳам мумкин, аммо мамлакатимиз баҳолаш амалиётида сервитут билан юкланган кўчмас мулк объектининг нархи пасайтирилади.
Сервитутларга мисол сифати ер участкасида алоқа, газ, электр қувурларининг ўтказилиши, сув таъминоти, мелиорация, мулкдорнинг маълум шахслар учун участкасидан ўтиш имконини яратиш мажбурияти ва ҳ.к.ларни келтириш мумкин.
Одатда, сервитут кўчмас мулк объекти нархига таъсир кўрсатадиган қийматни баҳолаш сервитут ҳуқуқисиз кўчмас мулк объекти қиймати билан сервитут предмети бўлган мулк қиймати ўртасидаги фарқни аниқлаш орқали топилади. Бунда асосий шарт – кўчмас мулк объектларининг бир-бирига ўхшаш бўлишидир.
Топшириладиган қурилиш ҳуқуқи деганда мулкдорнинг ҳуқуқлар мажмуидан ажратилиб, сотиш йўли орқали бошқа мулкдорга ўтказиладиган ҳуқуқ тушунилади.
Қатор ҳолларда бундай ҳуқуқлар ердан фойдаланиш турини сақлаб қолиш мақсадида қўлланилади ёки фойдали функциялар ҳажми чекланиши натижасида юзага келади. Баҳоловчилар топшириладиган қурилиш ҳуқуқи қийматини битимлар сони етарлича бўлганда сотувларни қиёслаш усули билан ёки даромадларни капиталлаштириш усули билан аниқлашлари мумкин.

Таймшер квартиралар ва меҳмонхона хонларига чекланган эгалик ҳуқуқини ёки улардан фойдаланиш ва эгалик қилиш ҳуқуқларини сотиб олишни назарда тутади.