1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

ер
ва 
ер 
участкаси
синоним 
тушунча 
эмас. 
Ер
деганда 
инсон 
томонидан 
ободонлаштирилмаган сайёра юзаси тушунилади.
Ер участкаси – бу белгиланган чегарага, майдонга, жойлашиш ўрнига, ҳуқуқий 
мақомга ва Давлат ер кадастри ҳамда ерга эгалик қилиш ҳуқуқининг давлат 
томонидан 
қайд 
қилиниши 
бўйича 
ҳужжатларда 
акс 
этган 
бошқа 
характеристикаларга эга бўлган ер юзасидир.
Ер эгаси биринчи навбатда кўчмас мулк объекти томонидан келтириладиган 
даромадга эгалик қилиш ҳуқуқига эга бўлади, чунки ер участкасидаги бинолар, 
иншоотлар ва бошқа яхшиланишлар иккиламчи характерга эга бўлиб, ер участкаси 
қийматига қўшимча улуш сифатида намоён бўлади. Бундан ташқари ер участкасидан 

---

фойдаланишдаги манфаатлар чекланмаган вақт давомида амалга ошади, барча 
яхшиланишлар эса муайян хизмат муддатига эга бўлади, бу эса кўпчилик бинолар, 
иншоотлар ва технологиялар жисмоний ва маънавий жиҳатдан эскириб қолган 
ҳозирги пайтда айниқса долзарбдир.
Бозор шароитларида ер қуйидаги сабабларга кўра кўчмас мулк таркибидаги энг 
қийин баҳоланадиган объект ҳисобланади: 
1) ушбу объектнинг ўзига хослиги; 
2) меъёрий-ҳуқуқий базанинг ишлаб чиқилмаганлиги; 
3) мамлакатдаги ер бозорининг ривожланмаганлиги. 
Ер участкасини кўчмас мулкнинг бошқа турларидан фарқи қуйидаги 
хусусиятларга билан шартлашилган: 
а) ер кўчмас мулкнинг бошқа объектларидан фарқ қилган ҳолда эркин ҳолда 
ишлаб чиқарилмайдиган табиий ресурс ҳисобланади; 
б) баҳолашда доим ернинг кўп мақсадли ишлатилиш имконияти борлигини 
ҳисобга олиш лозим: 
٧
Ишлаб чиқаришнинг асосий воситаси сифатида. Қишлоқ хўжалик ерлари 
иқтисодиётнинг деярли барча соҳалари, шунингдек озиқ-овқат маҳсулотлари учун 
зарур бўлган хом-ашё ресурсларини ишлаб чиқариш воситалари сифатида намоён 
бўлади; 
٧
Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш учун муҳит сифатида. Ер кўчмас мулкнинг 
турли объектларини жойлаштириш учун муҳитли базис бўлиб хизмат қилади;
в) ер фонди мамлакат аҳолисининг турар жойини шакллантиришнинг асоси 
бўлиб майдонга чиқади ва иқтисодий хавфсизликни таъминлайди, айниқса қишлоқ 
хўжалиги ва сув фондидаги ерлар. Шунинг учун барча ривожланган мамлакатларда 
давлат ердан ҳам табиий, ҳам хўжалик сифатида фойдаланишни тартибга солади; 
г) кўчмас мулк бошқа турларидан фарқ қилиб ер участкалари қийматига 
жисмоний 
ва 
функционал 
эскириш, 
шунингдек 
амортизация 
тушунчаси 
қўлланилмайди, чунки ер участкаларидан фойдаланиш муддати чегараланмаган. 
Шунинг учун чекланган ер участкаси қиймати бино, иншоотлар ва бошқа 
яхшиланишлар қийматидан фарқ қилиб одатда ошмайди; 

---

д) Ўзбекистонда ердан фойдаланиш ва уни сақлашда тегишли ҳудудларда 
яшайдиган халқлар ҳаёти ва фаолиятининг асоси сифатида. 
Шундай қилиб, ернинг иқтисодий асосланган қийматли баҳоланиши мураккаб 
процедура бўлиб хизмат қилади, чунки уларнинг бир вақтда ҳам табиий ресурс, 
аҳолининг яшаш муҳити асоси ва кўчмас мулк сифатида қўллаш имкониятини ҳисобга 
олиши лозим бўлади.
Бунда давлатнинг ролини таъкидлаб ўтиш лозим бўлади, унинг ер сиёсати 
ернинг рационал қўлланилиши ва сақланиши, унинг ҳосилдорлигининг ва қайта 
ишлаб чиқариш имкониятининг оширилиши, ҳаёт ва инсонлар, атроф муҳитнинг 
ҳаёти ва соғлиги учун қулай муҳитнинг яратилиши ва унинг сақлаб қолинишига 
қаратилган бўлиши ва шу билан ердан фойдаланиш ҳамда шаҳар қурилишида илмий 
асосланган қарорларни қабул қилиш учун ёрдам бериши керак.
Ер участкасининг