1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Ернинг устки қатлами. 
Кўпчилик ҳудудларда ернинг ўтли қатламни ва 
мафтункор ландшафтни қўллаб-қувватлаш қобилияти кўчмас мулкнинг бозор 
мафтункорлиги учун муҳим омил бўлиб хизмат қилади. Баҳоловчи ер қатлами бир 
жинсли ва атрофдаги ҳудуд учун типик эканлигини аниқлаши лозим бўлади. Янги 
қурилишни баҳолаётганда баҳоловчи табиий унумдор (устки) қатлам қурилиш 
жараёни тугаганидан кейин тикланганлигини (қайта тикланганлигини) ёки қурилишга 
тайёргарлик пайтида йиғиштирилганлигини аниқлаши лозим бўлади. Иморат 
қурувчилар орасида ҳозирги пайтда қурилиш пайтида табиий ер қатламига иложи 
борича камроқ зарар етказиш тенденцияси мавжуд. Табиий қумли ёки тошли ер 
майсазор ёки ландшафтли яхшилашни яратиш пайтида гумусли қатламни сотиб 
олишни талаб қилиши мумкин.
Ернинг остки қатлами.
Остки қатламнинг тавсифи участкани қурилишга 
тайёрлашда харажатларга сезиларли таъсир кўрсатади. Агар тошли грунт
(бедрок)ни 
портлатиш зарур бўлса ёки ер барқарор бўлмаса, яхшиланишга кетадиган харажатлар 
ортади. Ер шароитлари одатда грунт сифатини муҳандислик тадқиқоти асосида 
аниқланади. Бунда опалубкаларни, девор негизини мустаҳкамлаш ва ички 
бўшлиқларни тўлдиришга қўшимча харажатлар зарур бўлади. Ер ости туннеллари ер 
ости саноат ишлаб чиқариш жойларида хавф туғдириши мумкин. Баҳоловчи 
участканинг таҳлилида ана шундай имкониятларни акс эттириши лозим.

---

Ландшафт яратиш қиймати. 
Табиий дарахтлар ва бутазорлар одатда ернинг 
қисми ҳисобланади. Ландшафтни яратиш қиймати кўпчилик баҳоловчилар 
томонидан участканинг алоҳида яхшиланиши сифатида қаралади. Майсазорлар, 
бутазорлар ва огородлар умумман олганда турар жой мулкининг қиёфасини ва 
жозибадорлигини оширади. Шунинг учун огородлар ва кўчатларнинг аҳволи 
индивидуал дидга қараб белгиланиши ва керакли даражадаги қаровсиз бирпасда 
ҳароба ҳолга келиши сабабли харидорлар одатда ана шундай экинларнинг 
қийматига чегирма қилишга мойил бўладилар, айниқса улар алоҳида қаров талаб 
этса.