1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Иккиламчи маълумотлар таҳлили
. Мазкур усул баҳолаш объекти ёки қиёслаш 
объектига бевосита алоқадор бўлмаган маълумотларга таянган ҳолда тузатишлар 
катталикларини аниқлайди. Бундай маълумотлар одатда ҳукумат хизматлари, 

---

ихтисослашган тадқиқот фирмалари ва бошқаларнинг ҳисоботлари ва эълонларида 
жойлашган бўлади. 
Ижара фарқлари капитализацияси
таққосланаётган объект ижарадан зарар 
кўрган ҳолатда тузатиш киритиш учун қўлланилиши мумкин. Улар таққосланаётган 
объектда аниқ камчилик мавжудлигини, мисол учун, кам қаватли офис биносида 
лифтнинг мавжуд эмаслиги ёки чакана савдо билан шуғулланувчи дўкон олдида 
автомобиллар тўхташ жойининг ноқулай жойлаштирилганлиги кабиларни кўрсатиши 
мумкин. 
Таҳлилнинг сифат усуллари 
Нисбий қиёсий таҳлил
. Мазкур ёндошиш сифат услубиятларига тааллуқлидир. 
Бозор маълумотларини ўрганиш асосида қиёсланувчи таркибий қисмларнинг кўчмас 
мулк қийматига таъсири баҳолаш объектига нисбатан ортиб кетгани, тенглиги ёки 
кичиклигини аниқлаш учун қиёсий сотувлар таҳлил этилади. Тузатишлар фоизларда 
ёки пул суммаларида ифодаланмаслигини истисно қилганда, бу усул 
маълумотларнинг жуфт тўплами таҳлилини эслатади. 
Эксперт баҳолар усули
. Бу усул нисбий қиёсий таҳлилнинг вариантидир. 
Қиёсий сотувлар баҳолаш объектига мувофиқликнинг бир маромда ўзгариши 
тартибида тақсимланади, сўнгра баҳоланувчи объектнинг қиёсий сотувлар 
қаторидаги ўрни аниқланади. 
Якка сўровлар
. Мутахассислар ва хабардор шахслар билан ўтказилган сўровлар 
натижасида тузатишлар қилинганда фойдали ахборот олинади. Мазкур ахборот 
иккиламчидир ва бозор қийматини аниқлаш учун мезон бўла олмайди. 
Қиёсий таҳлил 
Қиёсий таҳлил – бу сотувларни таққослаш усулида қиймат кўрсаткичини 
аниқлаш учун сон ва/ёки сифат таҳлили усулларидан фойдаланиладиган жараённи 
тавсифловчи атамадир. Ҳар иккала усулни биргаликда ёки алоҳида қўллаш мумкин. 
Қиёсий таҳлил ёрдамида олинган тузатишлар фоиз кўрсаткичларида, пул 
суммаларида ёки баҳоланаётган ва таққосланаётган объект ўртасидаги таққослаш 
элементидаги тафовутлар ҳажми аниқ шакллантирилган таърифларда акс эттирилиши 
мумкин. Таҳлил жараёни бешта асосий босқични ўз ичига олади: 
1.
Баҳоланаётган 
мулк 
қийматига 
таъсир 
қиладиган 
таққослаш 
элементларини аниқлаш. 
2.
Баҳоланаётган ва таққосланаётган объектлар тавсифларини солиштириш, 
ҳамда ҳар бир таққослаш элементи бўйича тафовутларни аниқлаш. Учинчи томонга 
тузатиш асосида ётган далил тушунарли бўлиши учун ҳар бир бажарилган тузатишни 
адекват тарзда тушунтириш лозим. 
3.
Ҳар бир таққосланаётган объект учун тузатишнинг якуний мазмунини 
аниқлаш, баҳоланаётган объект учун сотиш нархлари ёки солиштирма нархлар 
диапазонини аниқлаш мақсадида уни таққосланаётган объектнинг сотиш нархи ёки 
солиштирма нархларига кўпайтириш. Бунда тузатишнинг якуний мазмуни 
тузатишларнинг умумий ижобий ва умумий салбийлари орасидаги фарқ сифатида 
ҳисобланади. 
4.
Барча тузатилган таққослаш объектларини солиштириш ва уларни 
баҳоланаётган объектдан устун, унга тенг ёки ундан ёмонроқ кўрсаткичлари бўйича 
таснифлаш. 

---

5.
Қиймат кўрсаткичлари диапазонини баҳоланаётган объект билан 
солиштириш учун сифат таҳлилини ўтказиш. 
Баҳоловчи қиёсий таҳлилни ўтказиш жараёнида сонли тузатишлардан ҳам сифат 
таҳлилидан ҳам фойдаланиши мумкин. Одатда, сонли тузатишлар сифат таҳлилини 
ўтказишдан аввал амалга оширилади. Сифат таҳлилини ўз ичига олувчи баҳолаш 
ҳисоботлари кўпинча кўпроқ далил – исботни талаб қилади. 
Киритиладиган тузатишлар шакли баҳоланаётган объект ва таққосланаётган 
аналог ўртасида мавжуд тафовутларни ҳисоблаш ва тузатишнинг турли усулларини 
ҳисобга олишга асосланган (12.1. расм).