1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Ашёлар (мулк) 
баҳолаш мақсадида
кўчар ва кўчмас мулкни (ашёларни) 
фарқлашади.
Кўчмас ашёларга (кўчмас мулкка) ер участкалари, ер ости участкалари, алоҳида 
олинган сув объектлари ва ер билан мустаҳкам боғлиқ бўлган объектлар, яъни ерга 
бириктирилган барча объектлар, биноларга ер ости ва ер устидаги бириктирмалар, 
уларнинг мўлжалланишига ўлчаб бўлмайдиган даражада зарар келтиришсиз кўчириб 
бўлмайдиган ички қурилган объектлар, шу жумладан ўрмонлар, кўп йиллик экинлар, 
бинолар, иншоотлар киради.
Кўчмас мулкка кирмайдиган ашёлар , шу жумладан қимматли қоғозлар кўчириб 
бўладиган мулк деб эътироф этилади.
Интеллектуал мулк
объектларига қуйидагилар киради: 
1) интеллектуал фаолият натижалари: 

фан, адабиёт ва санъат асарлари; 

ижро этишлар, фонограммалар ва эшиттириш ташкилотларининг 
кўрсатувлари; 

электрон ҳисоблаш машиналари ва маълумотлар базалари учун 
дастурлар; 

ихтиролар, фойдали моделлар, саноат намуналари; 

селекцион ютуқлар; 

сири очилмаган ахборот , шу жумладан ишлаб чиқариш сирлари (ноу-
хау); 
2) фуқаролик айланмаси иштирокчиларини, товарлар, ишлар ва хизматларни 
индивидуалаштириш воситалари: 

фирма номлари; 

товар белгилари; 

товарларнинг ишлаб чиқарилиш жойлари номи;
3) интеллектуал фаолиятнинг бошқа натижалари ва қонунчилик томонидан кўзда 
тутилган вазиятда фуқаролик айланмаси иштирокчиларини, товарлар, ишлар ва 
хизматларни индивидуалаштириш воситалари.
Ашёвий (мулкчилик) ҳуқуқлар
. Ашёвий ҳуқуқлар бўлиб кўчириб бўладиган ва 
кўчмас мулкка нисбатан бўлган ҳуқуқлар, шу жумладан: эгалик қилиш ҳуқуқи; 

---

хўжалик юритиш ҳуқуқи, тезкор бошқариш ҳуқуқи, ишонч асосида бошқариш ҳуқуқи, 
умрбод мерос бўлиб қоладиган эгалик қилиш ҳуқуқи, доимий (муддатсиз) 
фойдаланиш ҳуқуқи, ижара, ипотека, сервитутлар ҳисобланади. Кўчмас мулкка 
бўлган ҳуқуқлар фақатгина уларнинг юзага келиши, бировга ўтиши ва тугатилиши 
давлат рўйхатидан ўтилганидагина баҳолаш мақсадлари учун тан олинади. Кўчириб 
бўладиган ашёларга бўлган ҳуқуқни рўйхатдан ўтказиш талаб этилмайди 
(қонунчиликда кўрсатилган ҳолатлардан ташқари). 
Мажбуриятлар
. Баҳолаш объекти бўлиб битта шахснинг мажбурияти ва зарар 
келтирганлик оқибатида ҳамда фуқаролик қонунчилигида белгиланган бошқа 
асослар, шу жумладан мулкни бировга бериш, ишларни бажариш, пулларни бериш, 
шунингдек мулкни бериш (мулкий ёллаш) оқибатида шартномага кўра бошқа 
шахснинг бирорта ҳаракатларни бажариш ёки бажармасликка бўлган талаб қилиш 
ҳуқуки хизмат қилиши мумкин.