1-мавзу. Молиявий таҳлил фанининг назарий асослари Таҳлилнинг замонавий бошқарувдаги роли, ўрни ва аҳамияти

Рхк=СФ/СТ*СТ/А*А/ХК

Бунда: Рхк- хусусий капитал рентабеллиги;

СФ-соф фойда;
СТ-сотишдан соф тушум;
А-охирги ҳисобот санасига активлар суммаси;
ХК-охирги ҳисобот санасига хусусий капитал суммаси.
-жадвал
Хусусий капитал рентабеллиги ва унинг ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили

т/р	Кўрсаткичлар	Ўтган йил	Ҳисобот йили
1	Соф фойда	9000.0	9900.0
2	Сотишдан тушум	60000.0	63600.0
3	Активлар суммаси	120000.0	126000.0
4	Хусусий капитал суммаси	30000.0	30000.0

Хусусий капитал ретабеллиги ҳисоб-китоби ва унинг ўзгаришига таъсир этувчи бирликларнинг ҳисоб китобини қўйидаги жадвалда келтириб ўтамиз.

-жадвал
Омиллар таъсирининг ҳисоб-китоби

Кўрсаткичлар	Ҳисоб-китоблар	Натижа	Таъсир даражаси
ўтган йили	Рхк(ўй)=9000.0/60000.0х60000.0/120000.0х120000.0/30000.0 х 100%	30%
ҳисобот йили	Рхк(ҳй)=9900.0/63600.0х63600.0/126000.0х126000.0/30000.0 х 100%	33%
		+3%
Рентабеллик ўзгаришига таъсир этувчи омиллар ҳисоб китоби
СФ/СТ таъсири	Рхк(сф)=9900.0/63600.0х60000.0/120000.0х120000.0/30000.0 х100%	31.14%	1.14% (31.14-30.0)
СТ/А таъсири	Рхк(а)=9000.0/120000.0х63600.0/126000.0х120000.0/30000.0 х 100%	30,3 %	0,3 % (30,3-30.0)
А/ХК таъсири	Рхк(а)=9000.0/120000.0х60000.0/120000.0х126000.0/30000.0 х 100 %	31.5%	1.5 % (31.5-30.0)

Демак корхонада хусусий капитал рентабеллиги ўтган йилга нисбатан +3 фоизга ортган. Бу ўзгариш соф фойданинг сотишдан тушумдаги салмоғининг ўзгариши ҳисобига +1.14% га. (31.14-30.0) активлар айланувчанлигининг ўзгариши ҳисобига +0,3 %га (30,3-30.0), капиталнинг таркибий ўзгариши ҳисобига +1.5 %га (31.5-30.0) ўсиши туфайли рўй берган. Ҳисоб китобдаги ноаниқликлар +,-0.4 га тенг.

Молиявий таҳлилнинг бошқа фанлар ўртасида тутган ўрни ва ўзига хос хусусиятлари
Молиявий таҳлилнинг бошқа фанлар билан боғлиқлиги ва улар ўртасида тутган ўрни ғоятда муҳимдир. Молиявий таҳлил қуйидаги фанлар билан узвий боғлиқликка ва алоқадорликка эга:
- бухгалтерия ҳисоби, молиявий ҳисобот, аудит, иқтисодиёт назарияси, макро ва микро иқтисодиёт, инвестиция, молия бозори ва қимматли қағозлар, молия математикаси.
Таҳлил фанининг “Бухгалтерия ҳисоби” фани билан боғлиқлиги.
Молиявий таҳлил ва бухгалтерия ҳисоби (Молиявий хисоб, Бошқарув ҳисоби) узвий боғлиқлик ва алоқадорлик мавжуд. Ҳеч бир қайд этилган, жамланган ва умумлаштирилган ҳамда ҳисоботланган ахборот тахлилсиз, аналитик қайта ишловларсиз бошқарувда фойдаланилмайди. Унинг энг муҳим алоқаси тахлилда ахборотлар оқими бош манбаси эканлиги билан изоҳланади. Олинган ахборотларнинг 70-80 фоиз бухгалтерия ҳисобидан олинади.
Бухгалтерия ҳисобининг хизмат вазифаларига ходиса ва жараёнларни қайд этади, хужжатлаштиради, аналитик ва синтетик ҳисобини юритади, молиявий ҳисоботларни тузиш киради. Уларни қайта ишлаб, таҳлил этиш ва прогнозлаш таҳлил ёрдамида амалга оширилади.
Хўжалик фаолиятини йўлга қўйиш, эркин рақобат, инвестицион жараёнларнинг ўзи ахборотларни чуқур таҳлил этишни ва бошқарурнинг асосли қарарларини қабул қилишда таҳлилни муҳим дастакка хаётий заруриятнинг ўзи барча субъектларни таҳлилни амалга оширишини талаб этади.
Ў навбатида аналитиклар, тахлилчилар бухгалтерия ҳисобининг асосий қоидаларини, нормаларини билмасдан туриб замонавий таҳлилни амалга ошира олмайдилар.