1-мавзу. “Микроиқтисодиёт” фанининг мазмуни, мақсади ва вазифалари (2 соат)

альтернатив харажатларни
ташкил 
этади. 
Альтернатив харажатлар
- ресурслардан энг самарали фойдаланишдан воз кечиш 
натижасида йўқотилган имкониятлар билан боғлиқ харажатлар. Альтернатив харажатлар - 
иқтисодий танлов натижасида энг яхши альтернатив вариантдан олинадиган фойдадан воз 
кечишни акс эттирувчи харажатлардир. Альтернатив харажатлар ѐрдамида ноѐб ресурслардан 
фойдаланиш йўналишлари бўйича энг оптимал тақсимлаш масаласи, яъни муайян вариант 
тақсимланишидан олинадиган фойда ва харажатларни бошқа вариантлар бўйича олинадиган 
фойда ва харажатлар билан солиштириш орқали ечилади (яъни альтернатив харажатларни бир-
бири билан солиштириш орқали).
Масалан, Тошкентдан Самарқандга автобусда боришни хоҳлаган йўловчи билетни 30 минут 
туриб, кассадан 100 сўмга олиши мумкин, ѐки 130 сўмга навбатсиз хизмат кўрсатувчи фирма 
орқали олиши мумкин, дейлик. Агар йўловчининг 30 минут вақтини альтернатив харажати 30 
сўмдан кам бўлса (у ўзининг 30 минут вақтини 30 сўмдан кам баҳоласа), у билетни навбатда туриб 
сотиб олади, агар альтернатив харажати 30 сўмдан юқори бўлса (у ўзининг 30 минут вақтини 30 
сўмдан юқори баҳоласа), у ҳолда йўловчи билетни хизмат кўрсатувчи фирма орқали юқорироқ 
нархда сотиб олади. Агарда йўловчи вақтининг альтернатив харажати 30 сўмга тенг бўлса, у 
иккала вариантдан хоҳлаганини танлаши мумкин. Ҳақиқатдан ҳам, вақтини юқори баҳолайдиган 
ва юқори даромад олувчилар кўпинча навбат кутишни хоҳламайдилар. 
Яна бир мисол.
Масалан, завод трактор ва юк автомобили ишлаб чиқариш бўйича 
ихтисослашган бўлсин. Завод ўзининг барча чекланган ресурсларидан тўлиқ ва самарали 
фойдаланган ҳолда 5 та юк автомобили ѐки 10 та трактор ишлаб чиқариш мумкин дейлик, яъни, 
битта юк автомобили ишлаб чиқаришга кетадиган харажатлар ѐрдамида иккита трактор ишлаб 
чиқариш мумкин. Бу ерда 5 та юк автомобилининг альтернатив харажати 10 та тракторга ѐки 
битта юк автомобилининг альтернатив харажати иккита тракторга тенг бўлади. 
Бозор тизимида ноѐб неъматлар муаммоси қуйидаги иккита тамойиллар асосида ечилади: