1 Мавзу. Metrologiya fanining vujudga kelishi va rivojlanish tarixi. Metrologiya fanining maqsad va vazifasi Reja

Stixiyali rivojlanish davri.
Metrologiya xizmati va metrologik ta‘minot masalalarining 
dastlabki kurtaklari turli davlatlarda turlicha tarzda vujudga kela boshlagan. Masalan, rus knyazi 
Svyatoslav Yaroslavich belidagi oltin kamaridan uzunlikning namunaviy o‗lchash vositasi 
sifatida foydalangan. Tarixiy ma‘lumotlarga ko‗ra, knyaz davriy ravishda bozor rastalarini oralab 
yurib, turli mato sotuvchilarining uzunlik o‗lchovlarini kamari bilan taqqoslab turgan. Agar ular 
orasidagi tafovut belgilanganidan ortib ketsa, sotuvchini shafqatsiz jazolagan. 
Italiyada ham bu borada muayyan tartib belgilangan edi (o‗rta asrlarda). Cherkov va 
butxonalarda aniq sondagi marvarid donalari saqlanib, ulardan sochiluvchan (disiyers) 
moddalarning hajm va massa birliklarini hosil qilishda foydalanganlar
7
. 
Markaziy Osiyoda ham o‗lchovlar va ularning turg‗unligini saqlash, o‗lchash qoidalariga 
qat‘iy rioya etish masalalariga jiddiy e‘tibor berilgan. Aksariyat hollarda buning nazorati eng 
5
Lester A. Ross. Archaeological metrology: English, French, American and Canadian systems of 
weights and measures for North American historical archaeology. 1983. Ottawa. National Historic 
Parks and Sites Branch Parks Canada Environment Canada. 
6
International vocabulary of metrology — basic and general concepts and associated terms
. // Joint Committee 
on Guides for Metrology. 2008.
7
Lester A. Ross. Archaeological metrology: English, French, American and Canadian systems of weights and 
measures for North American historical archaeology. 1983. Ottawa. National Historic Parks and Sites Branch 
Parks Canada Environment Canada. 

---

4 
yuqori amaldorlar tomonidan olib borilgan. Masalan, islom ta‘limotida to‗gri o‗lchash, ya‘ni 
xaridor haqini urib qolmaslik (bu hozirda ham "tarozidan urib qolish‖ deyiladi) masalalariga juda 
qattiq qaralgan. Bu borada xalqimiz manaviyatiga singdirilgan "Xaridorning haqi yetti 
pushtingga uradi‖, "Tarozidan urib qoluvchining joyi do‗zahning eng to‗rida bo‗ladi‖, "Xaridor 
haqiga xiyonat qiluvchi Ollohning birinchi dushmanlaridandir‖ kabi iboralar bu ta‘limotning 
isbotidir. 
Tarixiy yozishmalarda davlatlar orasida urushlarning kelib chiqishlarida ba‘zan 
o‗lchashlardagi kelishmovchilik ham sabab bo‗lganligi kabi ma‘lumotlar ham keltirilgan.