1-Мавзу: «МЕҲнат иқтисодиёти» фанининг предмети ва мазмуни режа

«Меҳнат иқтисодиёти» фанининг мақсади - бу ижтимоий жараёнларни ўрганиш, таҳлил қилиш, тартибга солиш, бошқариш, режалаштириш ва истиқболлаштириш асосида ижтимоий-меҳнат муносабатларини такомиллаштириш бўйича хулоса ва тавсиялар ишлаб чиқишга ўргатишдан иборат.

Ахборотлар тўплаш ва таҳлил қилиш учун «Меҳнат иқтисодиёти»да қуйидаги усуллар кенг қўлланади:

• 
  тенглаштириш ва тақосслаш;
  

• 
  гуруҳлаш ва кузатиш;
  

• 
  статистик таҳлил;
  
• 
  фактлар тўплаш;
  
• 
  иқтисодий-математик;
  
• 
  эксперт баҳолаш;
  

• 
  социологик тадқиқот;
  

• 
  хулоса чиқариш.
  

Шуни таъкидлаш зарурки, «Меҳнат иқтисодиёти» доирасида ўтказиладиган тадқиқотлар ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг илмий асосланган дастурларини ишлаб чиқиш, ходимларнинг меҳнат фаолиятига доимий ҳамроҳлик қилувчи ижтимоий муаммолар ва зиддиятларни ҳал этиш учун зарур бўлган ва етарли даражада ишончли ахборотларни беради. Шундай қилиб, «Меҳнат иқтисодиёти ва социологияси», бир томондан, реал мавжуд бўлган воқелик ҳақидаги билимларни кенгайтиришга, иккинчи томондан, меҳнат соҳасида кечадиган янги алоқалар ва жараёнларни қарор топтиришга кўмаклашади.

1.2. «Меҳнат» ҳақидаги асосий тушунчалар

Меҳнат тушунчаси физиологик нуқтаи назардан айтилганда, бу – организмда йиғилиб қолган ҳаёт энергияси туфайли содир бўладиган асаб ва мушаклар ҳаракати ҳамда оқсил моддаларнинг механик ишга киришув жараёнидир.

Айни вақтда меҳнат – бу, мураккаб ижтимоий-психологик жараён бўлиб, у кишиларнинг яшаши учун шарт бўлган абадий табиий заруриятдир. Меҳнат инсон билан табиат ўртасида содир бўладиган шундай жараёнки, унда инсон ўзининг фаолияти билан ўзи ва табиат ўртасидаги моддалар алмашинувини бевосита ифодалайди, тартибга солади ва назорат қилади.
Меҳнат – инсоннинг бирон-бир мақсадга мувофиқ ижтимоий фойдали фаолият. Дастлаб инсон ўз ҳаракатларининг мақсадини аниқлайди. Мақсаднинг мавжуд бўлиши онгли мавжудот бўлган инсоннинг меҳнатини, масалан, от ёки машина бажарадиган иш тушунчасидан ажратиб туради. Мақсадга эга бўлган инсон табиат маҳсули – буғдой ёки жавдар, ёғоч ёки лой, пахта толаси, жун ёки теридан фойдаланиб, янги маҳсулот яратади, яъни ўз организмининг жисмоний ва ақлий қувватидан

1.1-чизма. «Меҳнат иқтисодиёти»нинг асосий вазифалари

фойдаланиб, меҳнат ҳаракатларини онгли равишда ва изчиллик билан бажаради.

Ижтимоий-иқтисодий турмушда меҳнат тушунчаси билан бир қаторда иш тушунчасидан ҳам кенг фойдаланилади.