1-mavzu. Mehnat to‘g‘risidagi fanning yuzaga kelishi va uning jamiyat rivojlanishidagi roli

4. Insonning ijtimoiy ishlab chiqarishdagi holati

Ijtimoiy holat – inson yoki ijtimoiy guruhning jamiyatdagi o‘zaro barqaror

ijtimoiy munosabatlari majmui bo‘lib, uning natijasi va ifodasi yashash hamda
rivojlanish shart-sharoitlari va vositalarini qayta shakllantirish hisoblanadi.
Bunday yondashuv va tasavvurlar ijtimoiy uyushgan mehnatga tegishli va ular
quyidagilardan iborat:
1. Ijtimoiy uyushgan mehnat sohasi insonning o‘z jamiyatidagi ijtimoiy holati
uchun qanchalik zarur va asosiy ekanligini aniqlash.
2. Inson mehnat qilishiga to‘g‘ri keladigan asosiy ijtimoiy shakllarni aniqlash
lozim bo‘ladi. Bunda aynan ijtimoiy uyushgan mehnatning asosiy tarkibi ta’riflarini
anglab olish yordam beradi.
3. Mehnat faoliyati qanday qadriyatlarga yo‘llanganligi va qaysi sabablar ishchi
uchun hal qiluvchi ekanligini aniqlash kerak. Jamiyatda bu qadriyatlarga izchil amal
qilish va bu sabablarga asoslanish uchun zarur va etarli shart-sharoitlar bor-
yo‘qligini baholash muhimdir.
4. Kishining mehnat faoliyati sohasida uning normal ish holatini buzadigan
xavflar bo‘lsa, bu xavflar kishining o‘z xatti-harakatlari va yaratadigan vaziyatlariga
bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ular kishiga bog‘liq bo‘lmagan ijtimoiy shart-sharoitlar,
jarayon va holatlarga bog‘liq bo‘lishi ham mumkin. Ularni kishining ijtimoiy ishlab
chiqarish va mehnat faoliyati sohasidagi holati tavsifiga taqsimlash kerak.

Ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonida inson holatining o‘zgarib borishiga ta’sir

etuvchi omillar, biror jarayon ta’sirida ba’zi ijtimoiy-iqtisodiy hodisalar ta’sirida
yangilanadigan yoki o‘zgaradigan sabab va holatlarga omillar deyiladi.
Ijtimoiy ishlab chiqarish jarayonida kishi holatini o‘zgartiruvchi
omillar kishilar taqdirlari va ulardagi o‘zgarishlar to‘g‘risidagi masaladir. CHunki
tegishli sabab va vaziyatlar ta’sirining aniq natijalari aynan inson taqdiri, ya’ni uning
hayot yo‘li bo‘ladi.
Kishining hayotiy vaziyati uni ijtimoiy ishlab chiqarishdagi holatini
o‘zgartiruvchi jiddiy omildir.
Ishlab chiqarishning ilmiy-texnik va texnologik taraqqiyot omili.