1-Mavzu: Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning tarbiyasi. O‘zbekistonda maktabgacha ta’limning vujudga kelishi va taraqqiyot bosqichlari. Reja

3–4 YOSHLI BOLALAR
Psixologiyada aytilganidek, kichik maktabgacha yoshdagi bolalar yuqori jadallikdagi
jismoniy va ruhiy rivojlanish bilan harakterlanadi. 3 yoshdan 4 yoshgacha bo‘lgan bolalarning
kattalar va tengdoshlari bilan munosabatlarida, harakterida o‘ziga xos xususiyat hamda faoliyat

---

mazmunida o‘zgarishlar kuzatiladi. Aqliy jihatdan ham jadal rivojlanadi: bola etalon shakllar,
rang, hajm, atrofdagi borliqning mavjudligi, shuningdek, o‘zi to‘g‘risida ham o‘ylay boshlaydi.
Ko‘rgazmali-obrazli fikrlash ustunlik qiladi. Bu yosh bosqichida bolalar so‘zlardan faol
foydalangan holda, nutqning grammatik qurilishini egallashga tushadi. Ularning so‘z boyligi
sezilarli darajada ortib boradi va o‘z nutqlarida murakkab gaplardan foydalanishni boshlaydi.
Kichkintoylarning bu davrida ota-onalarga quyidagilarni tavsiya qilish mumkin:
• Bolangiz bilan birga o‘ynang, yuguring, sakrang! Yoki unga bu ishlarni qilishga xalaqit
bermang. Chunki ko‘p harakatlanish bolalarga xos!
• Farzandingizga o‘zini parvarishlashga o‘rgating – soch tarash, tish yuvish, cho‘milish va h.k.
Bolangiz ko‘proq o‘ynashi uchun sharoit yaratib bering: rolli yoki jamoaviy o‘yinlar,
konstruktorlar
–
bularning
barchasi
bu
yoshdagi
bola
uchun
juda
qiziq.
• 3–4 yoshli bolalar juda qiziquvchan bo‘lishadi. Shuning uchun ularni savollarga javob topish
mumkin
bo‘lgan
bog‘
va
muzeylarga
olib
boring,
kitoblar
o‘qib
bering.
• Turli yoshdagi, jinsdagi insonlar bilan har xil hayotiy vaziyatlarda tez-tez suhbat qiling.
• Farzandingizning yolg‘iz o‘zi bilan ko‘proq vaqt o‘tkazing. Bu uning uchun ham, siz uchun
ham juda muhim!
• Bolani partada o‘tirgan holatda dars yoki mashg‘ulot tarzida olib boriladigan o‘qish,
rivojlantiruvchi bosimli o‘yinlar va faoliyatning har qanday ko‘rinishlari bilan shug‘ullanishga
majbur qilmang.
3 yosh krizisi.
Farzandingiz kutilmaganda qaysar va quloqsiz bo‘lib qoldimi? U sizning gapingizga kirmay,
aytganlaringizning butunlay teskarisini qilyaptimi? Umidsizlikka tushishga shoshilmang, bu
jarayon bolaning shaxsga aylanish bosqichi hisoblanib, mazkur davr har bir kichkintoyning,
umuman olganda har birimizning boshimizdan o‘tgan.
Ushbu davr fan tilida uch yoshli bolalarda krizis, deb ataladi. Bu bosqichni rivojlanish,
bola shakllanishidagi yangi bosqich deb qabul qilish mumkin. Shuni aytish joizki, ushbu davr
bolalarda turlicha uchrashi, ya’ni ba’zilarda 2,5 boshqalarda esa 4 yoshlarga yaqin yuz berish
holatlari kuzatiladi. Shuningdek, bu holat bolalarda turlicha kechadi. Ba’zi ota-onalar buni kech
sezishsa, boshqalari farzandi bilan bog‘liq jiddiy muammolarga duch kelishadi.