1 мавзу: Мактаб ёшидаги болалар психологияси

1 мавзу: Психологиянинг долзарб масалалари

Абдуманнотова Наргиза Абдумажидовна

Режа

• 1. Шахснинг индивидуал психологик хусусиятлари.
• 2. Ёш даврлари классификацияси ва ёш инқирозлари.
• 3. Турли ёш даврларида шахс шаклланишига таъсир этувчи омиллар.

Психология-лотинча «псюхе» - руҳ, жон, «логос» - фан, таълимот деган

• Психология-лотинча «псюхе» - руҳ, жон, «логос» - фан, таълимот деган
• сўзлардан олинган бўлиб, руҳ, жон ҳақидаги фан деган маънони англатади.
• Психология фанига бериладиган таърифлар ҳам жуда хилма-хил бўлиб,
• шулардан айримларини кўриб чиқадиган бўлсак фактлар, уларнинг
• қонуниятлари ва психика механизмлари ҳақидаги фандир.

Психика лотинча псюхе сўзидан келиб чиққан бўлиб, руҳ, жон деган

• Психика лотинча псюхе сўзидан келиб чиққан бўлиб, руҳ, жон деган
• маънони билдиради. Психика сезги, идрок, тафаккур, ҳиссиёт, ирода, хотира ва
• бошқа шу каби тушунчалар билан гуруҳларга ажратилиб, ҳаммаси биргаликда
• кишининг психикаси, кишининг ички дунёси, унинг руҳий ҳаёти ва ҳоказолар
• деб ҳам аталадиган тушунчаларни ҳосил қилади.

Шахс психик жараёнлари:

• Билиш соҳаси: диққат, нутқ, фаолият;
• Билиш жараёнлари: сезги, идрок, хотира, тасаввур, тафаккур;
• Эмоционал-иродавий соҳаси: эмоция, ирода;
• Индивидуал-психологик хусусиятлари: темперамент, характер, қобилят.

Билиш жараёнлари:

• Билиш жараёнлари:
• Сезги— одамнинг реал ёки абстракт объектларга субъектив
• муносабатини ифодаловчи ҳиссий жараёни. Сезги деб сезги аъзоларимизга
• бевосита таъсир этиб турган нарса ёки ҳодисаларнинг айрим сифат ва
• хоссаларининг онгимизда акс эттирилишига айтамиз.
• Идрок - Сезги аъзоларига бевосита таъсир этиб турган нарса ва
• ҳодисаларнинг киши онгида бутунлигича акс эттирилиши идрок дейилади.
• Идрокнинг сезгидан фарқи, нарсаларни умумлашган ҳолда, унинг ҳамма
• хусусиятлари билан биргаликда акс эттирилишидир.
• Хотира — Индивиднинг ўз тажрибасини эсда олиб қолиши, эсда сақлаши
• ва кейинчалик уни яна эсга тушириши хотира деб аталади.
• Тасаввур (грек. φαντασία — «тасаввур») — индивид ёки гуруҳ жамоаси
• томонидан реаликка тўғри келмайдиган, лекин уларнинг орзу истакларини
• билдирадиган жараён.

Америкалик олим Э.Эриксон инсон умрини саккизта ёш даврига ажратади

Гўдаклик

Илк болалик
Ўйин ёши
Мактаб ёши
Ўспиринлик ёши
Ёшлик даври
Етуклик даври
Қарилик

Ёш даврлари	Ёш йиллари	Етакчи фаолият
Гўдаклик даври	туғилгандан 1 ёшгача	Бевосита эмоционал мулоқат
Илк болалик даври	1 ёшдан 3 ёшгача	предмет билан ҳаракатлар қилиш-тимирскиланиш
Мактабгача даври	3 ёшдан 7 ёшгача	ролли ўйинлар
Кичик мактаб ёши даври	6, 7 ёшдан 10, 11 ёшгача	ўқиш
Ўрта мактаб ёши (ўсмирлик даври)	10, 11 ёшдан 14, 15 ёшгача	шахснинг интим мулоқоти
Илк ўспиринлик (коллеж ва лицей ўқувчилари	14, 15 ешдан 17, 18 ёшгача	ўқиш жараёнида касб танлаш
Ёшлик даври	18 ёшдан 30 ёшгача	Ўз ўрнини топиш, жамоада қадр-қимматга эришиш
Етукликнинг бошланиши	30 ёшдан 40 ёшгача	камолотга етиш даври
Етуклик даври	40 ёшдан 55 ёшгача	устозлик
Қарилик даври	55 ёшдан 90 ёшгача	мулоқот, донишмандлик, хотира билан яшаш
Узоқ умр кўрувчилар	90 ёшдан ортиқ	Ўзини эплаш даражаси

Ҳозирги замон психологиясида ёш даврларини табақалаши

Ўсмирлик даври айрим махсус психологик адабиётларда “ўтиш даври”,

• Ўсмирлик даври айрим махсус психологик адабиётларда “ўтиш даври”,
• “оғир давр”, “инқироз даври” каби номлар билан ҳам аталади. Бу даврнинг
• “оғирлиги”, “кескинлиги”, “мураккаблиги” нималар билан асосланади?
• Ўсмирлик даврининг оғир, мураккаб давр эканлиги кўплаб психологик,
• физиологик, ижтимоий омиллар билан боғлиқ. Бу даврда ривожланишнинг
• барча жиҳатлари: жисмоний, ақлий, ахлоқий, ижтимоий ва шу кабиларнинг
• мазмун моҳияти ҳам ўзгаради.

Ўсмирлик даврининг характерли хусусиятларидан яна бири - бу даврда

• Ўсмирлик даврининг характерли хусусиятларидан яна бири - бу даврда
• ўсмирларда кузатиладиган ўсмирлик автономияси ҳолатидир. Ўсмирлик
• автономиясининг ҳуқуқий автономия, эмоционал автономия, маконий
• автономия каби турлари фарқланади.

Ижодингизнинг янги қирралари очилишида сизга омад тилаймиз!

Ижодингизнинг янги қирралари очилишида сизга омад тилаймиз!