1-mavzu. Korxona faoliyatini tashkil etish va tadbirkorlik predmeti va mazmuni

Ishlab chiqarish tadbirkorligidagi zararlar.

Ishlab chiqarish tadbirkorligidagi zararlar.

Mehnat unumdorligining pasayishi oqibatida mahsulotlar ishlab chiqarish va sotish hajmining belgilangan me’yoridan kamayishi, jihozlarning to‘xtab turishi va ishlab chiqarish quvvatlaridan to‘liq foydalanilmaslik, ish vaqtidan zarar, bosh- lang‘ich xom ashyoning yetarli bo‘lmasligi, yuqori foizdagi brak rejalashtirilgan tushumni ololmaslikda aks etadi. Ular qiymat ko‘rinishida quyidagi formula bilan aniqlanadi.

D = DO × B (3.2)

bu yerda:

DO- mahsulot ishlab chiqarish hajmining ehtimoliy yig‘indisi;

B - sotilgan mahsulot hajmining bahosi.

Sotishga mo‘ljallanayotgan mahsulotning bahosi, sifatining pastligi, bozor kon’yunkturasining o‘zgarishi, talabning tushib ketishi, bahodagi inflyatsiya ehtimoliy zararlarga olib keladi, uni ushbu formula bo‘yicha hisoblanadi:

Sotishga mo‘ljallanayotgan mahsulotning bahosi, sifatining pastligi, bozor kon’yunkturasining o‘zgarishi, talabning tushib ketishi, bahodagi inflyatsiya ehtimoliy zararlarga olib keladi, uni ushbu formula bo‘yicha hisoblanadi:

bu yerda:

DD = DB ×O

 

DB-birlik mahsulot hajmi bahosining kamayish ehtimoli;

O - ishlab chiqarishga va sotishga mo‘ljallangan mahsulotning umumiy hajmi.

Kichik biznes va xususiy korxonalarda risklarni boshqarish

«Risk» so‘zi ingliz va rus tilida keng qo‘llaniladigan so‘z bo‘lib, u iqti- sodiyotda o‘ziga xos talqinga ega. Hozirgi adabiyotlarda «riskni bosh-qarish» iqti- sodiy kategoriya sifatida O‘zbekiston fani uchun yangi tushunchalardan biri hisoblanadi.

Aslida «risk» so‘zi grek so‘zidan olingan bo‘lib, u kemalarni halokatga olib boruvchi va odamlarning o‘limiga, mol-mulklarining cho‘kib ketishiga sababchi qo-yani bildirib, «qoyalar orasidan shamol va boshqa to‘siqlarga chap berib suzib o‘tmoq» ma’nosini anglatadi. S.Ushakov «risk» so‘zini biror zarar yetkazish xavfi bo‘lgan tahlika yoki har qanday zarar yetkazish imkoni kabi tushunchalar bilan ta’riflaydi. Hozirgi kunda esa bu so‘z «xavf ostida qolmoq», «xavf-xatar» degan yangi ma’noda qo‘llanilmoqda. Riskni yuzaga keltiradigan ichki va tashqi omillar, ya’ni hukumat qarorlari, inflyatsiyaning ortib borishi, soliq tizimining o‘zgarishi, transport kommunikatsiyasining buzilishi va tashqi siyosiy-ijtimoiy, iqtisodiy hodi- sa va voqealar ta’sirida kelib chiqadi.