1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

7-мавзу Корхоналарнинг айланма маблағларидан самарали 
фойдаланиш асосида ривожланишини таъминлаш 
7.1. Айланма маблағлар тушунчаси ва таркиби. Ишлаб чиқариш 
айланма фондлари ва муомала фонди. 
7.2. Айланма маблағларни шакллантириш манбалари.
7.3. Корхоналарнинг айланма маблағларига бўлган талабини 
аниқлаш. 
7.4. Корхоналарда заҳираларни бошқариш.
7.1.Айланма маблағлар тушунчаси ва таркиби. Ишлаб чиқариш 
айланма фондлари ва муомала фонди. 
“Айланма маблағлар ” атамасидан ташқари “айланма капитал” 
ибораси ҳам кўп қўлланилиб, асосан иқтисодий назария ва хўжалик 
юритишнинг хорижий тажрибасидан олинади. Моҳиятига кўра, 
айланма капитал корхона ишлаб чиқариш капиталининг бир қисми 
бўлиб, унинг қиймати ишлаб чиқаришнинг ҳар бир циклида ишлаб 

---

226 
чиқарилган маҳсулотга ўтказилади ҳамда ушбу товарни сотгандан 
сўнг корхонага қайтарилади. Айланма капитал кўпинча корхонанинг 
пул маблағлари ҳисобланувчи ёки ишлаб чиқариш жараёнида пул 
маблағларига айлантирилувчи ҳаракатчан активлари қаторига 
киритилади. 
Айланма ишлаб чиқариш фондлари

корхона ишлаб чиқариш 
фондларининг бир қисми бўлиб, битта ишлаб чиқариш цикли 
давомида сарфланади ҳамда натурал шаклини ўзгартириб, ўз 
қийматини тўлиғича тайёр маҳсулот таннархига ўтказади. Шу 
сабабли айланма ишлаб чиқариш фондлари ишлаб чиқариш 
жараёнининг 
мажбурий 
элементи 
ва 
ишлаб 
чиқариш 
харажатларининг асосий қисми ҳисобланади. 
Корхона айланма ишлаб чиқариш фондлари қаторига хом ашё 
ва материаллар заҳираси, ярим тайёр маҳулотлар, ёқилғи ва 
энергетика ресурслари, қадоқлаш ва ўров материаллари, эҳтиёт 
қисмлар, 
тугалланмаган 
ишлаб 
чиқариш 
ва 
келажакдаги 
харажатларни киритиш мумкин. Режалаштириш, системали ҳисоб ва 
ҳисоботни ташкил қилиш учун қулайлик яратиш мақсадида айланма 
ишлаб чиқариш фондлари уч гуруҳга бўлинади: 

ишлаб чиқариш заҳиралари; 

тугалланмаган ишлаб чиқариш ва корхонада тайёрланган ярим 
тайёр маҳсулотлар; 

келгуси давр харажатлари.