1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

Модел тавсифи 
Англо-
америка 
Германия 
Япония 
Ўзбек 
Ижтимоий 
қимматликлар 
тизими 
Индивидуал
лик, 
танловнинг 
эркинлиги 
Ижтимоий 
ҳамкорлик ва 
розилик 
Ҳамкорлик 
ва ишонч 
Розилик 
Меҳнат 
коллективлари роли 
Пассив 
Актив
Актив 
Пассив 
Молиялашнинг 
асосий усули 
Фонд 
бозори 
Банклар 
Давлат 
томонидан 
маълум 
имтиёзларн
и олиш 
Имтиёзла
рни олиш 
Информацион 
ассиметрия 
Менежмент Менежмент 
ва 
«уй 
банки» 
Марказий 
банк 
Менежме
нт 
Инвестициялашнин
г 
вақтинчалик 
горизонти 
Қиқа 
муддатли 
Узоқ 
муддатли 
Узоқ 
муддатли 
Ўрта 
муддатли 
Капитал баҳоси 
Баланд 
Ўрта 
Паст 
Паст 
Капитал бозори 
Юқори 
ликвидли 
Ликвидли 
Нисбатан 
ликвидли 
Паст 
ликвидли 
33
Кныш М.И., Пучков В.В., Тютиков Ю.П. Стратегическое управление корпорациями. М.: 
2002. стр. 55. 

---

159 
Асосий иқтисодий 
бирлик 
(йирик 
бизнесда) 
Компания 
Холдинг 
Молиявий 
саноат 
гуруҳи 
Акциядо
рлик 
жамияти 
Менежментнинг 
маоши 
Баланд 
Ўрта 
Паст 
Ўрта 
Акциядорлик 
капитали 
структураси 
Дисперс 
Юқори 
марказлашга
н 
Марказлаш
ган 
Юқори 
марказла
шган 
Кўпчилик 
мамлакатларда, 
айниқса, 
ривожланаётган 
мамлакатларнинг кўпчилигида акциядорлик капитали структураси 
марказлашганлиги билан ажралиб туради. Бу акцияларининг катта 
қисми бир акциядор ёки бир неча акциядорларнинг қўлида 
тўпланишини (одатда жами 51% дан ортиқ) билдиради. Бундай 
ҳолларда умумий йиғилишдаги овоз бериш жараёнида акциядорлар 
ишончига асосланган корпоратив бошқарув механизми самарасиздир, 
чунки овоз бериш жараёнида бошқарувчилар йирик акциядорлар 
билан келишишига боғлиқ бўлиб қолади.
Шуни қайд қилиб ўтиш керакки, бошқарув функциялари 
ўртасида қатъий чегара йўқ. Бошқарув фаолиятининг битта тури 
бошқарувнинг бир нечта функциялари белгиларига эга бўлиши ва 
улар ўзаро чамбарчас боғланиб кетиши мумкин. Шу билан бирга ҳар 
бир функция ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, уларни билиш 
раҳбарнинг профессионал маҳорати шаклланишида муҳим роль 
ўйнайди. 
Корпоратив 
хўжалик 
юритиш 
субъектлари 
бошқариш 
фаолиятларига турли омиллар таъсир кўрсатади. Жумладан: 

ишлаб чиқариш шароитлари; 

---

160 

ишлаб чиқарилган товарларни истеъмолчиларга етказиш, уни 
сотиш; 

табиий иқлим шароитлари; 

аҳолининг миллий анъанавий удумлари; 

корпоратив ишлаб чиқаришни ички субъектлари ўртасида 
шаклланган иқтисодий муносабатлар; 

давлатнинг иқтисодий ва ижтимоий сиёсати таъсир этади.
Корпоратив ишлаб чиқариш жараёнини ривожланиши фан ва 
техникани илғор сохалари асосланган ҳолда олиб борилиши уларнинг 
ишлаб 
чиқариш 
сохаларини 
такомиллаштириш, 
бошқарув 
жараёнларини эса ана шу иқтисодий ўзгаришларни эътиборга олган 
ҳолда амалга оширишни талаб этади. Корпоратив ишлаб чиқариш, 
унинг ички таркибий тузилиши ва бошқарилиши бозор иқтисодиёти 
шароитида нафақат ички мухитга балки ташқи мухитга ҳам 
боғлиқлиги билан мустахкамланади. Корпоратив субъектлар ишлаб 
чиқаришдаги 
эркинликлар, 
аввалам 
бор, 
истеъмолчилар 
қаршиликларига учрайдилар. Улар биринчидан ўз истеъмолчилари 
учун зарур, арзон ва сифатли маҳсулотларни ишлаб чиқаришни талаб 
қиладилар. 
Иккинчидан, 
давлатлар 
ўзларини 
ички 
иқтисодиётини 
ривожланишини таъминлаш учун протекционизм сиёсатлари билан 
корпоратив ишлаб чиқариш субъектлари эркин фаолиятларига 
қаршилик 
кўрсатадилар. 
Шаклланаётган 
бозор 
иқтисодиёти 
муносабатлари шароитида корпоратив бошқарув самарадорлиги, 
унинг субъектларида ички бошқарувни ташкил этилиши даражасига 

---

161 
боғлиқдир. Корпоратив ички бошқарув тизими уни бошқариб 
боришни такомиллаштириш қуйидагиларга: 

корпоратив субъектларини иқтисодий муносабатлари ва 
алоқалари тенгқурлик асосида олиб борилишига; 

ишлаб чиқариш жараёнини узвий даражада иқтисодий 
инқирозсиз ривожланишига, бу ривожланишни таъминлаш учун 
иқтисодий қийинчиларни эътиборга олган ҳолда, унинг ишлаб 
чиқариш фаолияти йўналишларини ўзгартиришта боғлиқ.