1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

1. 
Горизантал- ўша даражадаги диверсификация автомабил 
корхонаси мотоцикл чиқаришни йўлга қўяди; 
2. 
Вертикал- 
истеъмол 
ва 
жамғариш 
бозорларидаги 
диверсификация тўқимачилик корхонасини очади; 
3. 
Моддий 
ўзаро 
алоқанинг 
йўқлиги 
лотереали 
диверсификация «Пепси-Кола»нинг спорт буюмларини ишлаб 
чиқаришда қатнишиши. Диверсификациянинг асосий хавфи 
кучларнинг тарқалиб кетиши мумкинлигидадир. 
Рақобат матрицаси (Потер). Америкалик олим Потер 1975–1980 
йилларда ўсиш суръатини пасайиши ва саноатнинг кўпчилик 
тармоқларнинг стагнацияга учраш даврида рақобат стратегияси 
консепциясини ишлаб чиқди. Корхона диққат марказида нафақат 
харидорлар эҳтиёжини қондириш, балки бозордаги рақобат кучлари 
ҳам туради. Потер томонидан кўрсатилган рақобатни ҳаракатга 
келтирувчи 5 та куч қуйидаги 8- расмда берилган. 
М.Потернинг тадқиқотлари қуйидаги хулосаларга олиб келди: 
аввало катта бозор улушига эга бўлган йирик корхоналар бир 

---

123 
томондан ва иккинчи томондан, кичик иҳтисослаштирилган 
корхоналар талаб қилинадиган рентабеллик даражасига эришиш 
имкониятига эга бўлади. Демак, ўрта позиция хавфли, бозорда 
етакчилик қилишга эришиш қобилияти ёки маблағлари йўқ, барча 
корхоналарга 
ўз 
ишини 
белгиланган 
сегментда 
жамлаб, 
рақобатчиларга нисбатан афзалликларни барпо этиш тавсия этилади. 
Дастлабки ҳолатнинг муҳим томонларини ойдинлаштириш 
баҳолаш учун асос рақобат матрицасидаги ҳолатлардан қайси бири 
корхонага кўпроқ манфаат келтиришидир. Портер модели, аввало 
консентрация, 
бозорнинг 
етилганлик 
даражаси 
ва 
жаҳон 
рақобатининг интенсивлиги нуқтаи назаридан фарқ қилувчи 
бўлинган, ёш ва етилган тармоқларнинг стратегияларини бошқариш 
учун керак.