1-мавзу конституциявий ҳУҚУҚҚа кириш мавзунинг асосий масалалари

Иккинчидан, инсоният ҳуқуқий тафаккурининг маҳсули ва умуминсоний ҳуқуқий қадрият ҳисобланадиган ҳуқуқий назария ва таълимотлар. Масалан, инсон ҳуқуқларининг табиий ажралмас эканлиги тўғрисидаги таълимот конституциявий ҳуқуқнинг шаклланишига катта таъсир кўрсатган. Табиий ҳуқуқ концепцияси АҚШнинг Мустақиллик Декларациясида ҳамда Инсон ва фуқаро ҳуқуқлари Франция Декларациясида қонуний равишда мустаҳкамланган эди. Ҳозирги кунда инсон ҳуқуқлари конституциявий ҳуқуқнинг (предметини) ташкил этувчи асосий масалалардан биридир.
Учинчидан, дунёда буюк мутафаккирларнинг давлат ва ҳуқуққа оид қолдирган улкан илмий-ҳуқуқий мероси. Бундай олимлардан француз мутафаккири Шарль Луи Монтескьени кўрсатиш мумкин. У ўзининг «Қонунлар руҳи» асарида ҳозирги замон конституциявий ҳуқуқининг асосий тамойилларидан ҳокимият ваколатларини тақсимлаш принципини илмий ва амалий жиҳатдан асослаб берган.
Шарқнинг буюк қомусий алломалари Абу Наср Фаробий, Алишер Навоийлар томонидан билдирилган давлат ва ҳуқуққа оид фикрлар ҳам Шарқда конституциявий таълимотларни шаклланишида катта роль ўйнаган.
Тўртинчидан, турли давлатларнинг конституциявий қонунчилиги ва амалиёти. XVIII-XIX асрларда Америка ва Европада қабул қилинган конституциялар конституциявий ҳуқуқнинг мустақил ҳуқуқ соҳаси сифатида шаклланишида катта роль ўйнаган. Чунки конституциялар конституциявий ҳуқуқнинг асосий манбаи бўлиб ҳисобланади.
Умуман олганда ҳар бир давлатда конституциявий ҳуқуқнинг пайдо бўлиши ўзига хос ҳусусиятларга эга.
Ҳозирги замон конституциявий ҳуқуқининг предмети эса, XX асрнинг иккинчи ярмида ўзини якуний шаклини олди.

2. 
   Конституциявий ҳуқуқ соҳасининг предмети
   

Конституциявий ҳуқуқ предметини аниқлашда турли хил ёндашувлар ажратиб кўраситилади.

Биринчи ёндошув. конституциявий-ҳуқуқий тартибга солишнинг предметини давлат ҳокимиятини амалга ошириш ташкил этади. Бу ёндошув россиялик ҳуқуқшуносларга хосдир. Конституция тартибга соладиган ижтимоий муносабатларнинг аксариятини давлат ҳокимиятини ташкил этиш ва амалга ошириш масалалари ташкил этади.
Иккинчи ёндошув. конституциявий ҳуқуқнинг предметини, авваламбор, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш ташкил этади. Яъни давлат ҳокимияти манфаатлари инсон манфатларидан келиб чиқиши керак.
Учинчи ёндошув. конституциявий ҳуқуқ предметини давлат ҳокимияти ва инсон ҳуқуқларига оид муносабатларни тартибга солиш ташкил этади.
Конституциявий ҳуқуқнинг ҳуқуқ соҳаси сифатидаги предмети асосий ва ҳал қилувчи ижтимоий муносабатлар ҳисобланади. Бу ижтимоий муносабатлар ҳокимиятни ташкил этиш ва амалга ошириш жараёнида вужудга келиб қуйидагиларни ўз ичига олади: давлатнинг конституциявий (ижтимоий) тузуми; давлат ҳокимиятини амалга ошириш шакли ва усуллари; шахснинг ҳуқуқий ҳолати асослари; давлат тузилиши (маъмурий-ҳудудий тузилиши); давлат органлари тизими, уларнинг ташкил этиш тартиби ва фаолиятининг асосий принциплари; сайлов тизими.
Конституциявий ҳуқуқ ижтимоий муносабатларни тартибга солади ва ривожланишига таъсир қилади. Конституциявий ҳуқуқ предметини ташкил қилувчи муносабатларни “Конституциявий” ёки “конституциявий-сиёсий” муносабатлар деб юритилади. Бу муносабатлар бошқа ижтимоий муносабатлар учун асос (база) бўлиб ҳисобланади. Бошқа ижтимоий муносабатлар булардан келиб чиқади. Шунинг учун конституциявий ҳуқуқ бошқа ҳуқуқлар соҳалари учун асос бўлади. Конституциявий ҳуқуқ мулкий муносабатлар асосларини тартибга солиш билан фуқаролик ҳуқуқига, меҳнат муносабатлари асосларини белгилаш билан меҳнат ҳуқуқига пойдевор бўлади ва ҳоказо. Умумлаштирилиб айтилса Конституциявий ҳуқуқнинг (ҳуқуқ сифатида) предмети Конституциявий ҳуқуқ нормалари билан тартибга солинадиган ижтимоий муносабатлардир.
Конституциявий ҳуқуқ асосий ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи тегишли ҳуқуқ нормаларини бирикмасидан ташкил топган. Шунинг учун ҳар қандай бошқа ҳуқуқ тармоқлари сингари ўз манбаларига эга.

3.