1-mavzu. Kirish. Xatoliklar nazariyasi Reja


-misol. Quyidagi funktsiya qiymatini hisoblashda hosil bo‘ladigan xatoliklarni toping



Download 125,16 Kb.
bet9/11
Sana15.04.2022
Hajmi125,16 Kb.
#555113
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
1-mavzu. Kirish. Xatoliklar nazariyasi Reja

10-misol. Quyidagi funktsiya qiymatini hisoblashda hosil bo‘ladigan xatoliklarni toping:
bu yerda A = 28.3  0.02, K = 0.678  0.003, V = 7.45  0.01.
Echish. Quyidagilarni aniqlaymiz: A2 = 800.9; V3 = 413.5;
= 0.8234; bulardan foydalanib,

So‘ngra quyidagilarga ega bo‘lamiz:
A = 0.02/28.3 = 0.00071;
V = 0.01/7.45 = 0.00135;
K = 0.003/0.678 = 0.00443
bulardan
x=2.A + 3.V + 0.5.K = 0.00142+0,00405 + 0.002202 = 0.77%.
hx = = 4.02 . 105 . 0.0075 = 3.09 . 103.
SHunday qilib, x = 4.02 . 105  3.09 . 103; x = 0.77%.
Argumentlarning taqribiy qiymatlari uchun funktsiya qiymatining yo‘qotib bo‘lmaydigan xatoligini baholash masalasini ko‘raylik. Bizga
u = f (x1, x2, …., xn)
differentsiallanuvchi funktsiya berilgan bo‘lib, uning argumentlarining aniq qiymatlari mahlum bo‘lmay, faqat taqribiy qiymatlari mahlum bo‘lsin. Argumentlarning absolyut xatoliklari xi (i = 1, 2, … n) kabi bo‘lsin. U holda funktsiya qiymatining absolyut xatoligi
u = f (x1 + x1, x2 + x2, …., xn + xn) – f (x1, x2, … xn)
bo‘ladi. xi (i= ) qiymatlar juda kichik bo‘lganligidan, amalda ularning ko‘paytmalari, kvadratlari va yuqori darajalarini hisobga olinmasa ham bo‘ladi. SHuning uchun

SHunday qilib,
(1.12)
yoki
(1.13)
tengsizlikning ikkala tomonini u ga bo‘lib, nisbiy xatolikni baholasak,
(1.14)
hosil bo‘ladi, shuning uchun chegaraviy nisbiy xatolikni
(1.15)
kabi olish mumkin.
11-misol. TSilindr acosining radiusi R = 1.3 sm, balandligi N = 20.4 sm mos ravishda 0.01 va 0.02 aniqlikda o‘lchangan bo‘lsa, tsilindr hajmini hisoblashda hosil bo‘ladigan xatoliklarni toping.
Echish. (1.12) formulaga ko‘ra tsilindr hajmini hisoblashda hosil bo‘ladigan hatolikni aniqlaymiz. Buning uchun tsilindr hajmini ifodalovchi V = R2H funktsiyadan R, N va  kattaliklar bo‘yicha xususiy hosilalar olamiz:
= 2 . R.H = 166,55; =  . R2 = 5.31; = R2 .H = 34.48.
  3,14 deb olindi. U holda  kattalikning absolyut xatoligi uchun
h = 0,0016 ni olishimiz mumkin. SHuning uchun
0.055+1.666+0.106=1.827 sm31.83 sm3
Demak,
V =  . R2H = 108.25 sm3  1.83 sm3.
Izlanayotgan chegaraviy nisbiy xatolik

kabi bo‘ladi.

Xatoliklar nazariyasining teskari masalasi


Amalda xatoliklarning teskari masalasi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Uni quyidagicha ifodalash mumkin: funktsiyaning xatoligi berilgan kattalikdan oshib ketmasligi uchun, argumentlar xatoligi qanday bo‘lishi kerak? (qanday olinishi kerak?). Bu masala matematik aniqlanmagan masaladan iborat. CHunki birgina mahlum bo‘lgan funktsiyaning xatoligiga ko‘ra, n ta argumentning xatoligi topilishi kerak. Ushbu masalaning sodda yechilishi teng tahsir PRINTsi’iga ko‘ra hal qilinadi. Bu PRINTsi’ga binoan quyidagi hollar qaraladi:




  1. Download 125,16 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish