1-mavzu: Kirish

5. Boshqaruv usullari to’g’risida tushuncha. 
Korxonalarda boshqaruv usullari ishchi jamoalari oldiga qo’yilgan vazifalarni o’z vaqtida 
yuqori sifatli qilib bajarilishini ta’minlash uchun ularga nisbatan ko’riladigan chora-tadbirlarni 
va ta’sirchan usullarni qo’llanishini bildiradi. 
Ishlab chiqarish boshqaruvida qo’llaniladigan barcha usullar o’zaro o’zviy bog’liq bo’lib, 
ular bir-birini to’ldiradi. Boshqaruv usullari o’zining tavsifiga ko’ra: iqtisodiy, tashkiliy-
ma’muriy, ijtimoiy-ruhiy bo’lishi mumkin.
1.
Iqtisodiy usullar. Boshqarishning bu usuli xodimlar va mehnat jamoalarining moddiy 
manfaatlariga asoslangan bo’lib, davlat , jamoat va har bir xodimning manfaatlarini bir-biri bilan 
o’zviy bog’lashga imkon yaratadi. Ishlab chiqarishning iqtisodiy usullariga tannarx, narx, foyda, 
rentabellik, xo’jalik hisobi, moddiy rag’batlantirish fondi kiradi.
2.
Tashkiliy-ma’muriy boshqaruv usullari. Boshqarishning bu usuli yakkaboshchilik 
munosabatlari, intizom va mas’uliyatga asoslanadi. Tashkiliy-ma’muriy ta’sir ko’rsatish bu 
boshqaruvning aniq boshqarilayotgan ob’ektga yoki shaxslarga qaratilgan majburiy tavsifidagi 
to’g’ridan-to’g’ri ma’muriy ko’rsatmalaridir. Bunday ko’rsatmalar jumlasiga mahsulot turlarini 
rejaga asosan bir maromda ishlab chiqarishni yuqori darajada tashkil qilish, mahulot sifatini 

---

yaxshilash, mehnat me’yorlarini o’z vaqtida ko’rib chiqish, mehnat intizomini mustahkamlash va 
boshqa tez hal qilinadigan masalalar to’g’risidagi ko’rsatmalar kiradi. 
3.
Ijtimoiy-ruhiy boshqaruv usullari. Bu usul mehnatkashlarning ishlab chiqarishni 
boshqarishda keng miqyosda ishtirok etishiga asoslangan bo’lib, uni qo’llashdan asosiy maqsad 
jamoalarda sog’lom ijtimoiy-ruhiy muhitni yaratishdir. Mehnat jamoalarida ijtimoiy-ruhiy 
muhitning holati chiqqan nizolar soni bilan belgilanadi. Nizom - bu rahbar, ishchi va boshqa 
xodimlar orasida muayyan ixtilovlarni xal qilishda tomonlarning bir-biri bilan bir yechimga kela 
olmasligini bildiradi.
Boshqaruv faoliyatida har bir vaziyatda boshqaruvning o’ziga xos usullarini qo’llashning 
ahamiyati kattadir va bu samaradorlikni ta’minlaydi.