1-Mavzu. Kirish. Turli foydali qazilmalardan foydalanishda boyitishning roli va axamiyati

1 — бункер; 2 — озиқлантирувчи; 3 — лентали транспортер; 4, 5 —бойитма 1; 6 — бойитма 2; 7— айланма материаллар; 8 — кварц;
9 — охак; 10 — шихта
20-МАЪРУЗА. МЕТАЛЛУРГИК ХОМАШЁЛАРНИ КУЙДИРИШ ЖАРАЁНИ ВА УЛАРНИНГ ТУРЛАРИ


Оксидловчи куйдириш. Таркибида мис кам бўлган дастлабки моддаларни истеъмол қиладиган, бир қатор заводларда қўлланилади. Олмалиқ шароитида бойитмада мисни миқдори борган сари камайиб бораяпти. Шунинг учун уни биринчи поғонада куйдириш ишлаб чиқиш самарадорлигини ошириш мумкин.
Дастлабки поғонада бойитмани куйдириш, мис миқдори юқорироқ бўлган огарокни олиш, миси кўпроқ бўлган штейн ва сульфат кислотаси олиши мумкин бўлган технологик газларни олишга имкон яратади.
Куйдириш давомида оксид ёки сульфат қуйидаги якунловчи реакциялар орқали ўтади:
МеS + 1,5 O₂ = MeO + SO₂
2 SO₂ + O₂ = 2SO₃
MeO + SO₃ = MeSO₄
Биринчи реакция деярли бир томонлама оқиб ўтади. Иккинчи реакция учун:
Kp = P² SO₃ / РSO₂ * PO₂
Қаердан
PSO₃ = PSO₂ Kp * PO₂
Куйидири учун энг мос дастгох – бу қайновчи қатламли (КС) печдир. Куйдириш ҳарорати 650-750 ⁰С) (сульфатлаш) ва 850-1050 ⁰С) (оксидланиш)
Куйдириш жараёнлари АҚШ, Япония ва бошқа давлатларда кенг тарқалган. Сульфатли куйдиришда мисни 94-98% сувда эрийдиган бирикмаларга ўтади, қайсиларидан электролиз орқали эркин ҳолатда ажратиб олинади. Олмалиқ шароитида куйдириш жараёнини қўллаш режалаштирилмаган шихта юкланади.
Яллиғ печда катта хажмда органик углерод ёқилги ишлатилади. Бу жараёнда ажралиб чиққан иссиқликни таъсирида, печни ишчи хажми ва ваннасида турли физика-кимёвий ўзгаришлар оқиб ўтади: намни парланиши, шихтани исиши ва эриши, кимёвий ўзгаришлар ва шихта компонентларни бир-бири реакцияга кириши, штейн ва шлакни пайдо бўлиши, газ фазасини шихта ва эритма билан ўзаро таъсири ва ниҳоят қаттиқ, суюқ ва газ фазаларини печни футеровкаси билан.
Намлик шихтани юклашда кўпроқ сув буғлари парланади ва олтингугурт бирикмалари билан сульфат кислотаси буғларни пайдо бўлишига сабаб бўлади. Моддаларнинг парчаланиши ҳам жараёнинг биринчи дақиқаларида ўтади. Бу жараёнлар батафсил кейинги бўлимларда кўриб чиқилади.