1-Mavzu Kirish «Mehnatni muhofaza qilish»

14-Mavzu:Signalizatsiya va xavfsizlik belgilari tizimi
Barcha zamonaviy texnikalarda xavf to‘g‘risida xabar berish va xavfli vaziyatning oldini olish maqsadida signal qurilmalaridan keng foydalaniladi. Signal qurilmalari vazifasiga ko‘rа ogohlantiruvchi, avariyaga oid, tekshirish (kontrol) va bog‘lanuvchi bo‘ladi. Ishlash tamoyiliga ko‘ra esa: yorug‘lik signali, tovush signali, rang va belgi signallariga bo‘linadi. Yorug‘lik signallari zamonaviy texnikalar va avtomobillarda juda keng qo‘llaniladi. Bularga transport vositalaridagi yorug‘lik signalli asboblar, gabarit chiroqlar, to‘xtash signallari («Stop-signal»), burilish ko‘rsatkichlari, elektr qurilmalari, avtomat va yarim avtomat qurilmalaridagi yorug‘lik signallari misol bo‘la оlаdi. Кo‘pincha, yorug‘lik signallari mashina va mexanizmlarning shovqin darajasi 60- 70 Db.dan yuqori bo‘lgan holatlarda tovush signallari o‘rniga ishlatiladi. Rang va belgi signallari xavf to‘g‘risida ma’lumot berish maqsadida foydalaniladi. Masalan, belgilangan standartlarga muvofiq qizil rang – «Taqiqlovchi», «Тo‘xta», «Aniq xavf»; sariq rang – «Diqqat», «Xavf to‘g‘risida ogohlantirish»; yashil rang – «Xavfsiz», «Ruxsat», «Yo‘l ochiq»; ko‘k rang – «Ma’lumot» ma’nolarini bildiradi. Xavfsizlik belgilari standart bo‘yicha to‘rt guruhga ajratiladi: taqiqlovchi, ogohlantiruvchi, ko‘rsatuvchi va buyuruvchi. Har bir guruhdagi belgilar uchun standart asosida shakl, rang va belgi o‘lchamlari o‘rnatilgan hamda ularni joylashtirish joylari tavsiya etilgan. Taqiqlovchi belgilar biror bir harakatni taqiqlash yoki cheklash uchun ishlatiladi. Masalan, chekishni taqiqlash, уo‘ldan kesib o‘tishni taqiqlash, ochiq olovdan foydalanishni taqiqlash, transport harakatini taqiqlash va h.k. Ogohlantiruvchi belgilar xavf bo‘lish ehtimoli to‘g‘risida ma’lumot beradi. Masalan, portlash xavfi, yong‘in xavfi, elektr toki xavfi va b. Виуиrиvchi belgilar aniq talablar asosida biror harakatni amalga oshirishga ruxsat etishni ko‘rsatadi. Kо‘rsatuvchi belgilar turli xil оbyektlar joyini, manzilini ko‘rsatish uchun xizmat qiladi. Ushbu belgilarning shakli, rangi va o‘lchami GOST asosida belgilanadi. Masalan, taqiqlovchi belgilar aylana shaklida, ogoh- lantiruvchi belgilar uchburchak shaklida, buyuruvchi belgilar kvadrat va ko‘rsatuvchi belgilar to‘g‘ri turtburchak shaklida tayyorlanadi. Bundan tashqari mashina va mexanizmlardan foydalanish xavfsizligini hamda qulayligini oshirish maqsadida masofadan boshqarish («distansion») qurilmalaridan ham keng foydalaniladi. Ular ishlash tamoyiliga ko‘ra mexanik, gidravlik, pnevmatik, elektrik va kombinatsiyalashgan turlarga bo‘linadi. Ishlab chiqarish sharoitida xafsizlikni ta’minlashda yuqorida keltirilgan texnik vositalardan tashqari ish joylari va jihozlar oraliqlari o‘lchamlarini me’yorlashtirish ham muhim rol o‘ynaydi.
15-Mavzu: