1-мавзу: Кириш. Иммунология фани (предмети) ва вазифалари

Sut emizuvchilar hujayralarida apotozda signal uzatilishning asosiy yo‘llari. 

---

 
Bir hujayrali organizmlarda fenoptoz 
Fenoptoz
 
– dasturlashtirilgan o‘lim nazariyasi XIX asr 80 – yillarida Avgust Veysman 
tomonidan yaratilgan.
Bir hujayrali organizmlarda fenoptoz jarayoni batafsil o‘rganilgan. Ichak tayoq-chasida genetik 
defektga ega bo‘lganda populyasiya ichida nobud bo‘lishi, fenoptoz hisoblanib, bu – umumiy 
populyasiyaga zarar keltirmaslik ma’nosida foydali hisoblanadi. Penitsillin bilan zararlangan 
pnevmokokk hayotini davom ettirishi havfliligi sababli nobud bo‘lishi reaksiyasi uning uchun 
nisbatan foydali hisob-lanishi ta’kidlanadi. Fenoptozni oddiy qilib tushintiradigan bo‘lsak, 
«
jiddiy xatoga yo‘l qo‘ygandan ko‘ra o‘lim afzal
» ko‘rinishidagi biologik organizmlarning 
«
samuraylar qonuni
» dan tashkil topgan. Barcha tirik tizimlarda, sodda hayvon-lardan tortib 
yuksak organizimlar va hatto hujayra organellalari butun tizim uchun uning mavjudligi sezilarli 
darajada havf tug‘dirgan holatda o‘z hayotchan-ligini tugallash xususiyatiga ega hisoblanadi. 
Ichak tayoqchasining bakteriofag bilan zararlanishida bakteriofak tinimsiz ravishda ko‘payishi 
va boshqa hujayralarni xam nobud qilishi holati yuzaga keladi. Ushbu holatda zararlangan ichak 
tayoqchasining hayotini tugallashi butun tizim uchun favqulotda zaruriy holat sifatida 
ifodalanadi. Fag bilan zararlangan ichak tayoqchasida javob reaksiyasi tarzidagi o‘z – o‘zini 
nobud qiluvchi «
jallod – oqsil
» molekulasi sintezlanishi dasturi ishga tushadi. Bu tipdagi 3 ta 
oqsil molekulasi o‘rganilgan bo‘lib, ulardan biri fag bilan zararlanish holatida hujayra 
membranasida tirqish xosil qiladi va bu tirqishdan hujayra ichki qismidan deyarli barcha quyi 
molekulyar moddalar oqib chiqib ketadi va natijada hujayra nobud bo‘ladi. Ikkinchi oqsil 
molekulasi esa oqsil sintezi tizimida 
Tu 
elongatsiya omilini yoki lizin transport RNK ni 
parchalaydi va oqsil sintezi tugallanadi. Natijada ichak tayoqchasi nobud bo‘ladi. Bu 
ko‘rinishdagi fag bilan zararlangan mikroorganizmning dasturlashtirilgan o‘limi o‘z navbatida 
butun tizim uchun foydali hisoblanadi.