1-мавзу: Кириш. Иммунология фани (предмети) ва вазифалари

2. Иммун тизимининг асосий вазифаси 
– барча турдаги генетик ёд нарсалардан 
ҳимоялаш – ва бунинг асосида барча турдаги “ўзимники” ҳамда “ёд” тушунчаларини 
англаб етиш, яъни ёд, ўзга организмлар билан курашиш. Иммун тизимининг таъсири 
нафақат четдан кириб келувчи ёд организмлар, масалан микроблар, балки хўжайра ичида 

---

рўй берадиган ўзгаришларга қарши курашишга ҳам асосланган ва қаратилгандир. Иммун 
тизими функциясининг бузилиши эшак еми (крапивница) ҳамда ринит (бурун ичи 
касаллиги)дан тортиб, то ревматоидли артрит ва хавфли янги ўсмаларгача бўлган турли хил 
касалликларга олиб келиши мумкин.
 
3. Иммунлогия ривожланиш тарихи
. 
Иммунология тадқиқодларнинг муайян бир йўналиши тарзида инфекцион 
касалликлар билан курашишнинг амалий заруриятидан пайдо бўлган. Уни кўпинча 
классик (эски) ҳамда замонавий (янги) турларга ажратадилар. Янги иммунология чечак, 
қутуриш, сибир куйдургиси ва бошқаларга қарши эмлашларни тайёрлаб берган классик 
турдан ажралиб чиққани боис, бу бўлиниш шартлидир.
Илк бор чечакка (сувчечакка) қарши эмлаш ишлари Исо пайғамбар туғулгунга 
қадар, минг йиллар олдин Хитойда амалга оширилганлиги ҳақидаги маълумотлар ҳам 
мавжуд. Чечак тошмалари бўлган одамлардан соғлом одамларни касалликнинг оғир 
шаклларидан ҳимоялаш учун эмлаш ишлари кейинчалик Ҳиндистон, Кичик Осиё, Европа, 
Кавказ ҳамда Россияда ҳам кенг тарқалган.
Эмлаш ишлари ўрнини кейинчалик инглиз врачи 
Э. Дженнер
томонидан XVIII аср 
охирида ишлаб чиқилган вакцинация (лотинча «vacca» - сигир деган маънони англатади)
методи эгаллади. У касал ҳайвонларни парвариш қилувчи сутчилар баъзан сигирлардаги 
чечакнинг ниҳоятда кучсиз формаси билан касалланиб, бироқ бунда ҳеч қачон ҳақиқий 
(асл, табиий) чечак билан касалланмаганига эътибор қаратади. Шу каби кузатишлар 
тадқиқодчилар қўлига одамларнинг касаллиги билан курашишнинг реал имкониятларини 
яратиб берди. 1796-йили, ўз тадқиқодларини бошлаганидан 30 йил ўтиб Э. Дженнер сигир 
чечаги билан вакцинациялаш методини амалда синаб кўришга қарор қилди. Тажриба 
мувофаққиятли ўтди ва шундан буён Э. Дженнер тажрибаси бўйича вакцинациялаш бутун 
дунёда кенг тарқалиб кетди.
Инфекцион иммунологиянинг вжудга келишини буюк француз олими 
Луи Пастер
номи билан боғлайдилар. Инфекцияларга барқарор иммунитетни ҳосил қилувчи вакцина 
препаратларини қидиришга қаратилган изланишларга илк қадам товуқ вабоси (ўлат) 
қўзғатувчилари устида олиб борган Пастернинг кузатишларидан сўнг ташланди. Пастер 
мазкур кузатишдан сўнг қуйидаги хулосага келади: қариб (маълум бир муддат яшаган) 
қолган микроорганизмлар (турли хил микроорганизмлар) ўз зарарли таъсирларини 
йўқотган ҳолда инфекцияга чидамлилиги бўлиб қолишади. Бу нарса кўплаб ўн йилликларга 
вакцина материалини (ҳар бир қўзғатувчи учун) у ёки бу усулда яратиш тамойилини 
(принципини) яратишни, патогеннинг иммун хусусиятини сақлаб қолган ҳолда унинг 
зарарлилигини (юқумлилигини) камайтиришга эришиш имкониятларини очиб берди. 
Пастер вакцинация принципларини ишлаб чиқиб, улардан амалиётда мувофаққиятли 
фойдаланган бўлсада, у инфекциядан ҳимояланиш жараёнида мавжуд омиллар ҳақида 
билмас эди. Инфекция юқтирмаслик механизмларидан бирини айта олган дастлабки 
кишилар